Bu yaşam, bütün beşer fertlerinin en hakiki, en ilahi bir sembolü ve yeryüzünde kendilerine “ilahi halife” anlamını taşıyan insan ismini bırakmaya layık olan pek az kimselerden biri sayılan kamil bir insanın yaşamıdır. Bu yaşam o denli çekicidir ki onu seveni, sevginin doruğuna ulaştırır ve düşmanını ise, düşmanlığın en son haddine vardırır. İmam Ali (a.s), Hz. Peygamber'in (s.a.a) onun hakkında şöyle buyurduğunu bildirir:

"Senin hakkında iki grup helak olacaklar: Seni aşırı derecede sevenler (Gulat) ve seninle aşırı derecede düşmanlık edenler (Nasibîler)."[1]

Ona taraftar olanlar (Şiî) “Rafızilik” haddine kadar yücelir[2] ve eğer gaflet ederse, aşırı inançların içine de düşer. Hayatı boyunca kendisine ilahlık isnat edilen bir şahıs çok az görülmüştür ama İmam Ali (a.s), Allah'ın, Resulullah'ın (s.a.a) beşer olduğuna onca tekit ettiği bir toplumda bu gibi isnatlara maruz kaldı; ama İmam buna karşı tersleyici bir tavır aldı.

İmam'ın (a.s) yaşamının en önemli örneklerinden biri, boydan boya o hazretin yaşamını kapsayan "zühd"dür. “Zahid” bütün dünyaya sahip olan, aynı zamanda dünyada olan her şeyden kaçınma anlamınadır. Yetinmeyi tercih eden ve zorluklar karşısında, sabrı kendine köle eden bir zühd.

Bir grup, Ömer b. Abdül Aziz'in yanında zahidler hakkında söz açıp, “en zahid kimsenin kim olduğunu” sordular. Orada bulunanların bazısı Ebuzer de dahil olmak üzere birkaç kişiyi saydılar. Ömer b. Abdül Aziz şöyle dedi:

"Halkın en zahidi Ali b. Ebi Talib'dir."[3]

İmam (a.s) fakirleri kendi etrafına toplayarak, onlara karşı şefkatli davranıyordu[4] Çoğu zaman namaz için hazırlandığında sadece sahip olduğu tek gömleğinden su damlar bir halde hutbe okuyordu.[5]

İmam (a.s) hükümetin başında olmasına ve hükümetinin ve hükümetine bağlı olan çok geniş toprakların vergileri o hükümetin hazinesine dökülmesine ragmen, yemeklerin en sadesiyle yetiniyordu. Öyle ki kendisine şöyle diyorlardı:

"Nimetlerin bol olduğu Irak'ta en çok ve en iyi yemekler bulunduğu halde, yine kendini böyle sıkıyor muydun?"

Ama bu, İmam (a.s) için bir iftihar sayılıyordu.[6] İmam Ali'nin (a.s.) kendisi şöyle buyuruyordu:

"Dünyaya meyletmeyen benim"[7]

Beytü’l malı halk arasında paylaştırırken kendisine bir şey almaz ve eli boş eve dönerdi. Öyle ki bazıları onu insanların en zâhidi mi, yoksa[8]... bilmekte tereddütte idiler. O, haliyle kendi sözünün en iyi şahidi idi:

"Sözlerin en iyisi, amelin teyit ettiği sözdür."[9]

Asved b. Kays şöyle diyor: İmam Ali (a.s) Kûfe mescidinin avlusunda halka yemek veriyor ve bitirdikten sonra da evine dönüp evinde yemek yiyordu. Ashabından biri “Ali (a.s.) kendi evinde, halka dağıttığı yemekten daha iyisini yiyor” diyerek, yemek yemeği bırakıp, onun peşine takıldım. Bana, "Yemek yedin mi?" dedi. "Hayır" dedim. "Öyleyse benimle gel" dedi. Ben de onunla birlikte evine gittim. Evinde "Ya Fizze!" diye seslenince, bir cariyenin odaya girdiğini gördüm. İmam Ali (a.s.) ona "Bize yemek getir" dedi. O da bir parça ekmek ile bir tabak ayran getirerek, buğdayın kabuğu kolayca görülebilen ekmeği doğrayıp ayrana kattı. Emirü’l Müminin'e (a.s.) "Buğday kabuğu olmayan ekmek getirmesini söyleseydin daha iyi olmaz mıydı?" deyince, İmam (a.s) ağlamaya başlayıp "And olsun Allah'a, Resulullah'ın (s.a.a) evinde kabuksuz ekmek hiç görmedim" dedi.[10]

Ukbet İbn-i Alkame şöyle rivayet etmiştir:

"Ali'nin (a.s) yanına gittim ve önüne çok ekşi ve sulu olmasıyla beni rahatsız eden bir ayran kabı bırakmış olduğunu gördüm." Bu ayrandan içiyor muydunuz?" dedim. İmam (a.s) "Ya Ebe’l Habub! Peygamber'in (s.a.a) bundan daha kötüsünü yediğini ve giydiğim elbisemden daha kalınını giydiğini gördüm. Onun yapmış olduğunu yapmadığım takdirde, ona kavuşamayacağımdan korkuyorum" dedi.[11]

Adiy b. Sabit, "Ali'ye (a.s) falûde (bir nevi ferahlatıcı soğuk tatlı) getirdiler; fakat Ali (a.s.) onu yemekten sakındı" diyor.[12]

Ebu İshak Sakafi "el Ğarat" kitabının bir çok sayfalarında İmam Ali'nin (a.s) giyecek, yiyecek, beytü’l mala karşı davranışı, iktisadi konulardaki tasarrufu ve ilahi sınırlara titizlikle uyması hususundaki zahitliği hakkında pek çekici ve dikkate alınması gereken örnekler sergilemiştir.

İmam (a.s) öyle yüce bir şahsiyete sahip idi ki Muaviye bile özel toplantılarında onu methediyordu.[13]

Ebu Saîd Hudri şöyle rivayet ediyor:

Hz. Resulullah (s.a.a) kendi zamanında Ensar’dan birinin cenazesinin yanı başına gelip "Bunun birine borcu var mı?" buyurdu. "Evet" dediler. Hz. Peygamber (s.a.a) dönünce, İmam Ali (a.s), o hazrete "Bunun borcunu ben üstleniyorum" dedi. Hz. Peygamber (s.a.a) İmam Ali'ye (a.s.) şöyle buyurdu:

"Müslüman kardeşini zorluktan kurtardığın gibi Allah da seni kurtarsın."[14]

İmam (a.s) kendi malını böyle bağışlıyordu ama beytü’l maldan, hakkı olmayan en yakın Şialarına bile az bir miktar dahi vermeğe katlanmıyordu.[15]

-----------------

[1]- El-Mi'yaru vel-Müvazene, s. 32. İmam Ali'nin (a.s.) kendisi Nehcü’l Belağa'da şöyle buyuruyor: “Benim hakkımda iki kişi helak olacak: Birisi aşırı sevenler ve birisi de aşırı derecede düşmanlık edenler”.

[2]- Biri Şii rafizi olur, el-Mi'yaru vel-Müvazene, s. 33.

[3]- el-Mi'yaru vel-Müvazene, s. 240.

[4]- el-Mi'yaru vel-Müvazene, s. 240.

[5]- el-Mi'yaru vel-Müvazene, s. 241.

[6]- el-Mi'yaru vel-Müvazene, s. 249.

[7]- Hayatu’s-Sahabe, c. 2, s. 310.

[8]- el-Ğarat, c. 1, s. 55.

[9]- el-Ğarat, c. 1, s. 249.

[10]- Ensabu’l Eşraf, c. 2, s. 187; el-Ğarat, c. 1, s. 85-87-88.

[11]- el-Ğarat, c. 1, s. 85.

[12]- el-Ğarat, c. 1, s. 88.

[13]- el-Kâmil-ul fi Züefâ-ir-Rical (İbn-i Adi) c. 5, s. 1824.

[14]- Rabiu’l-Ebrar, c. 3, s. 619.

[15]- Rabiu’l-Ebrar, c. 3, s. 77.