Bismillahirrahmanirrahim

4-İnsanlık Duygularının Uyanması ve Fakirler ve Muhtaçlarla Eşitlik

İnsanlığın tabiatı, ferdi olarak yetenek ve kapasite bakımında muhtelif ve farklıdır. Tabii olan bu farklılık ve ihtilafları en az seviyeye ulaştırmak için, İslam şeriatı değişik emir ve hükümleri üretmede sürekli olarak gayret göstermektedir. Bu hükümlerden biri de “Oruç” tur.

Oruç vasıtasıyla zenginler, fakir ve yoksulların bulunduğu durumu, onların içinde bulunduğu ekonomik baskıları ve toplumsal sıkıntıları anlamalarında şartlar oluşur. Bu şartlar içerisinde zenginler, bu baskıları azaltmak için harekete geçerler. Bu harekete geçme, toplumu sıkıntı ve memnuniyetsizlikten temizleyerek onlarda birlik ve kardeşlik ruhunu oluşturur.  

Oruç, toplum fertleri arasında eşitlik dersidir. Dini bir emir olan orucun yerine getirilmesiyle zengin kimseler, hem toplumdaki muhtaçların ve yoksulların durumunu hissedilebilir bir şekilde anlar ve hem de günlük yemek masraflarından tasarruf ederek onların yardımına koşarlar. Elbette muhtaçların ve yoksulların durumunu tanımlayarak, zenginlerin dikkatleri, fakirlerin durumuna çekilmelidir ama bu konu, kendisine duygusal ve nesnel yön alırsa, başka bir etkisi olur. Oruç, bu önemli konuya sosyal duyusal renk verir.

Huşam b. Hekem, “Orucun teşri edilmesinin delili” hakkında İmam Cafer-i Sadık’tan (a.s) sorar ve İmam (a.s) şöyle buyurur:

إِنَّمَا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جلَّ الصیَامَ لِیسْتَوِیَ بهِ الْغنِیُّ وَالْفقِیرُ وَذَلِک أَنَّ الْغَنِیَّ لَمْ یَکنْ لِیَجِدَ مَسَّ الْجُوعِ فَیَرْحَمَ الْفَقِیرَ لِأَنَّ الْغَنِیَّ کلَّمَا أَرَادَ شَیْئاً قَدَرَ عَلَیْهِ فَأَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُسَوِّیَ بَیْنَ خَلْقِهِ وَأَنْ یُذِیقَ الْغَنِیَّ مسَّ الْجُوعِ وَ الْأَلَمِ لِیَرِقَّ عَلَی الضَّعِیفِ فَیَرْحَمَ الْجَائِع.

“Şüphesiz Allah, orucu fakir ve zengin arasında eşitliği sağlamak için farz kılmıştır. Bu, zenginin açlığın tadını alması ve fakire merhamet etmesi içindir. Öyle ki zenginler istedikleri şeyleri elde ederler ve Allah, kulları arasında eşitlik olmasını istiyor. Fakir ve muhtaçlara merhamet etmeleri için zengine, açlığı ve sıkıntıyı tattırıyor”. [1]

Masumların buyruklarından başka, mübarek Ramazan ayında fakirlerle eşitlik konusunda bu ibadet amelinin bu ayda sıralanması, fakirler ile eşitlik ve onlara yardımla tamamlanır. Öyle ki yemek ve içmekten imsak edilen vakitte okunan bu ayın meşhur duasında,

اللَّهُمَّ أَغْنِ کلَّ فَقِیرٍ اللَّهُمَّ أَشْبِعْ کلَّ جَائِعٍ اللَّهُمَّ اکسُ کلَّ عُرْیَان.

“Allah’ım! Bütün fakirleri zengin et; Allah’ım! Bütün açları doyur; Allah’ım! Bütün çıplakları giyindir”. [2] ve ayın sonunda Fitre zekatının zenginlere farz edilmesi, şunu göstermektedir ki İslam şeriatının, fakirlik ve din ve imanı viran eden bu belayla mücadelesi için özel yöntemi vardır.

5-Sabır ve İstikrar Ruhunun Oluşması

Kur’an-ı Kerim, müminlerin sabırlı ve istikrarlı olmalarını tavsiye ediyor ve oruç, o durumlardan biridir. Orucun felsefesi insanın ruhi sabır ve hoşgörüsünün güçlenmesidir. İnsanın, yaşam sıkıntıları karşısında yenilgi almasındaki sebeplerden biri, tedirginlikler ve kaygılardır. Ruhsal sıkıntılar taşıyan bu şekildeki sebepler karşısında yüksek direnme ruhu gereklidir ve bu direniş sadece namaz ve oruçla elde edilecektir.

Allah-u Teâlâ şöyle buyuruyor:   

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ.

“Ey iman edenler! Sabır ve namazla (Allah’tan) yardım dileyin. Allah, sabredenlerle beraberdir.” [3]

Tabersi, “Mecmau’l Beyan” kitabında şöyle diyor: Masumlardan (a.s) nakledilmiştir ki sabırdan maksat “oruç”tur ve “oruçtan yardım almak” şu görüşledir ki oruç, tamah ve nefsi istekleri yok eder. Öyle ki İmamlar (a.s) “Oruç, şehveti yok eder” diye buyurmuşlardır. [4]

Müslümanların genelinde bu ruhiyenin güçlendirilmesi, onların ekonomik ambargolar karşısında direnebilmeleri, bir şeyi elde edebilmeleri için düşmanlara ayrıcalık tanımamaları ve İslam’ın yayılması ile tebliği yolunda daha çok mukavemet göstermelidirler.

6- Güzel Toplumsal Muaşeretin Güçlenmesi

Güzel ahlak ve hoşgörü elde ederek, kin beslemekten, kaba davranıştan, ağzı bozukluktan, hırçınlıktan, gıybetten ve küfürden uzak durmak, toplumsal irtibatta orucun getirilerindendir. Zira gözüne, diline ve kulağına dikkat etmek, dinin oruçlu kimseye öğretilerindendir.

Genel olarak orucun toplumsal hikmetleri ve faydalarının açıklanması göstermektedir ki oruç, daha iyi yaşamak için ameli olan bir terbiye sınıfıdır.

-------------

[1]- İbn Babeveyh, c.2, s.73.

[2]- Meclisi, c.95, s.120.

[3]- Bakara, 153.

[4]- Tabersi, c.1, s.158.