Bismillahirrahmanirrahim

“Adalet”, Allah'ın sıfatlarından biridir; [1] kişilerin haklarına riayet etmeyi ve her hak sahibine hakkını vermeyi ifade eder. [2] “Adalet”, belirtilen anlamda, Allah'ın fiillerine ilişkin sıfatlardan biridir. [3] Bir bakıma adalet, eşitlikle ilişkilidir. Yani herkesi eşit gözle görmek ve ayrım yapmamaktır. [4] Başka bir deyişle adalet, eşit koşullarda eşitliği gözetmektir, eşit olmayan koşullarda değil. [5]

Adalet, en azından sosyal kutsallıklardan olan özgürlük, demokrasi ve eşitlik gibi insanlığın en kutsal değerlerinden biridir; çünkü bunların hepsini temin eder. [6]

“Sosyal adalet”, kanun yapımında ve uygulanmasında eşitliği gözetmek anlamına gelir. [7] Yani tüm insanların potansiyel olarak toprak veya toplumda sahip oldukları hak ve paylara fiilen ulaşmaları anlamına gelir. [8] Elbette adalet, toplumdan bağımsız olarak da bir anlam taşır. [9] Eski filozoflar ahlaki adaleti ruhun iki yönlü mükemmelliğinden biri olarak kabul ederlerdi. [10] Adalet şartı, yani en yüksek ahlaki güce sahip olma şartıdır. [11]

Şimdi şöyle bir soru ortaya çıkmaktadır ki, “adalet” hakikat mi, mutlak mı yoksa göreceli bir kavram mıdır? [12] Adaletin göreceli olma meselesi, dinin hatemiyet ve ebediyetine bağlıdır; çünkü din, onu peygamberlerin hedeflerinden biri olarak görür. [13] Adalet, fıtri olan bir meseledir [14] ki insanın vicdanının ve idrakinin derinliklerinde sevdiğidir. [15]

Din Perspektifinde Adalet

“İnsanın dine yönelmesinin nedeni, düzene ve adalete olan ilgisidir” denilmiştir. [16] Kur'an-ı Kerim’in hükmüne göre peygamberlerin görevlerinden biri de sosyal adaleti sağlamaktır. [17] İslam alimleri, adaleti "dinin kökleri" arasında saymışlar ve dinin beş temel ilkesinden dördüncüsü olarak tanımışlardır. [18] İslam, kendi emirlerini adalet üzerine kurmuştur [19], hatta düşmanlara karşı bile adaletten sapmamayı emreder. [20]

İslam'da yargısal adalet, olağanüstü önem taşır [21] ve yine aile içinde de adalet önem taşımaktadır. İslam öncesi dünyada adalet ilkesi ne kadınlar arasında ve ne de çocuklar arasında hiçbir şekilde gözetilmezdi. [22] Hz. Muhammed'in (s.a.a) uygulamaları, her açıdan nasıl adaleti gözettiğini bize göstermektedir. [23] Ali b. Ebu Talib (a.s) adalet yolunda şehit olmuştur. O, sadece adil olmakla kalmayıp, aynı zamanda bir adalet savunucusuydu. [24] O, hükümeti adaleti uygulamak için kabul etti. [25]

İmam Ali'nin (a.s) görüşüne göre, toplumu dengeleyebilecek, herkesi memnun edebilecek ve topluma huzur verebilecek ilke adalettir. [26] O, halifeliği döneminde İslam toplumuna adalet tohumları ekmeyi başarmıştır. [27] İmam Hüseyin (a.s) de kendini adalete feda etmiştir. [28] İslam'ın öğretileri ışığında adalet arayışı, merhum İmam Humeyni'nin (r.a) her zaman üzerinde durduğu temel araçlardan biriydi. [29]

Maddi Ekoller Açısından Adalet

Sharasimakhos, Cumhuriyet'te adaleti, “daha güçlü olanın lehine olan şey” olarak tanımlar. [30] Daha sonraları Nietzsche ve Machiavelli de benzer görüşler ortaya koymuşlardır. [31] Nietzsche, “insanın aslında adalete inanmadığını ve adaletin zayıf insanlar tarafından icat edildiğini” söyler. [32] Russell gibi bazıları ise, adaleti aramak gerektiğini ama adalet bizim istediğimiz için değil, bireyin çıkarları toplumun adaletinde olduğu için savunur. [33] Marksizm gibi üçüncü bir grup ise, adaletin insan yoluyla değil, ekonomik araçlarla elde edildiğini söyler. [34] Günümüzde herkes, hangi ekole mensup olursa, adalet taraftarı olduğunu iddia eder. [35] Fakat kendi vicdanında adalet ve eşitliğe bağlı değildir. [36] Tarih boyunca ortaya koyulan adalet planlarının doğası, hile, aldatma ve sömürü olmuştur. [37]

Adaletin Oluşturulmasının Gereksinim ve Temelleri

Gerçek şu ki, adalet ve diğer manevi değerler, onların kaynağı olan Allah’a imana bağlıdır. [38] Allah’a iman olmadan, adalete iman bir anlam ifade etmez. [39] Bu, insanın vicdanının derinliklerinde kök salan ve onu adalet ve ahlaka teslim eden, iman ve din gücüdür. [40] Namaz, sosyal adaletin teminatıdır. [41] Adalet gibi, insan toplumunun tüm kutsallıkları, din olmadıkça hakikat bulamaz. [42] Adalet, bireyin kendi bilincine varmasının bir sonucudur. [43] Sosyal adaletin sağlanması iki şeye bağlıdır: Adil olan kanunların varlığı ve ondan daha önemlisi de adaletin uygulanmasıdır. [44]

Adaletin gereği, toplumda ister istemez var olan farklılıkların yetenekler ve liyakatlere bağlı olmasıdır. [45] Adaletin ölçütü, aklın nefis üzerindeki tasallut ve hakimiyetidir. [46]

Adaletin Etkileri

Adaletimiz, tüm ahlaki erdemlerimizdedir. [47] Adaleti ne kadar sağlarsak, kötü davranışımız o kadar azalır. [48] Sağlıklı sosyal bir yaşam, adaletin kutsal bir şey olarak kabul edilmesini gerektirir. [49] Sosyal suç ve cinayetlerin kaynağı, adaletin yokluğudur. [50] İyi sosyal ilişkiler, adaleti gerektirir; yani herkesin kendi haklarına razı olması ve başkalarının haklarına saygı göstermesi. [51] Adalet, toplumsal düzenin ilk şartı ve hukuki sınırların koruyucusudur. [52] Adalet ve özgürlüğün yok olmasıyla, dünya barışı tehlikeye girer. [53] Sosyal ve sivil sorunları, birinci derecede sosyal adalet çözer. [54]

Dolayısıyla adalet, bir sistemin temeli ve onu bir arada tutan yegâne etkendir. [55] İnsan yaşamının devamı, adalet ve ahlaka bağlı kalması sayesinde olmuştur. [56] Adalet, genel olan davranışlarda etkilidir. [57] Öyle ki “adaletsizlik, birey ve toplumun sapması ve çöküşünün nedenidir” denilebilir. [58] Aile içinde de adalet, kadın ve erkek arasındaki farklılıkların kaynağıdır. [59] Ayrıca birden fazla eşi olan bir erkeğin, eşleri arasında adalet sağlaması zorunlu kılınmıştır. [60]

Adalet, Varlığın Nihai Amacı

Adalet, Mehdeviyetin büyük felsefesidir. [61] İmam Zaman (a.f), insanlığa gerçek adaletin anlamını gösterecektir. [62] O hazretin (a.f) devleti, adalet, akıl ve genel birlikle donatılmıştır. [63] Aslında biz, Hz. Mehdi'yi (a.f) kıyam ve adaletle tanıyoruz. Her İmam (a.s) bir vasıfla tanınır. Bu İmam (a.f) ise, kıyam ve adaletle tanınmaktadır. [64] İslam, insanlığın sonunu ve akıbetini “adalet” olarak görüyor [65] ve evrensel bir hükümetin, tamamen adalet ve ilerleme ile dolu olacağını vaat ediyor. [66]

-------------

[1]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.1, s.87.

[2]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.1, s.78 ve 80.

[3]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.1, s.87 ve 88.

[4]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.2, s.540 ve 541.

[5]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.5, s.80 ve 89.

[6]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.1, s. 46 ve 53.

[7]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.6, s.253.

[8]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.6, s.239 ve 248.

[9]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.1, s.46 ve 49.

[10]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.1, s.413.

[11]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.19, s. 358 ve 360.

[12]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.6, s.261 ve 262.

[13]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.21, s.210.

[14]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.13, s.72.

[15]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.14, s.38.

[16]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.3, s.389.

[17]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.6, s.261.

[18]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.2, s.86.

[19]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.4, s.812 ve 813.

[20]- 22. Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.16, s.78 ve 81.

[21]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.20, s.111 ve 115.

[22]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.19, s.358.

[23]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.9, s.131 ve 149.

[24]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.6, s.239 ve 247.

[25]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.16, s.430 ve 432.

[26]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.16, s.434 ve 437.

[27]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.24, s.228 ve 229.

[28]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.17, s.269 ve 271.

[29]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.24, s.167.

[30]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.1, s.311 ve 320.

[31]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.18, s.156.

[32]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.18, s.156.

[33]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.18, s.156 ve 157.

[34]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.18, s.157 ve 158.

[35]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.23, s.671 ve 672.

[36]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.25, s.415 ve 419.

[37]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.15, s.1019 ve 1117.

[38]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.1, s.46 ve 50.

[39]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.1, s.46 ve 51.

[40]- 43.  Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.23, s.516 ve 519.

[41]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.6, s.156 ve 163.

[42]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.3, s.400.

[43]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.2, s.313.

[44]- 47. Murtaza Mutahhari, Notlar, c.1, s. 46 ve 47.

[45]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.25, s.251 ve 252.

[46]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.11, s.139 ve 143.

[47]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.1, s.59 ve 61.

[48]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.4, s.384 ve 386.

[49]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.2, s.45 ve 49.

[50]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.6, s.202 ve 203.

[51]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.1, s.471 ve 476.

[52]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.3, s.110 ve 112.

[53]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.3, s.223 ve 224.

[54]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.5, s.127.

[55]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.7, s.398.

[56]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.4, s.311 ve 313.

[57]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.23, s.745.

[58]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.21, Sayfa 41 ve 42.

[59]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.5, s.255 ve 257.

[60]- Murtaza Mutahhari, Notlar, c.5, s.305.

[61]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.3, s.358 ve 363.

[62]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.3, s.358 ve 363.

[63]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.3, s.358 ve 362.

[64]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.18, s.114.

[65]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.18, s.161 ve 164.

[66]- Murtaza Mutahhari Külliyatı, c.23, s.651 ve 652.