Peygamberin Hadislerinden Deliller

Velayet ve İmamet Konusuyla İlgili Şii Kaynaklarında Nakledilenler

Şiî kelâm geleneğinde bu hadisler, imametin nass (ilahi tayin) ile sabit olduğunu savunmada kilit rol oynar.

1. Hadîsü’l-Gadîr (Gadir Hadisi)

Metin: "Men kuntu mevlâhu fe hâzâ Aliyyun mevlâhu."
(Ben kimin mevlası isem, Ali de onun mevlasıdır.)"

Kaynaklar:

• Şiî kaynaklarda: el-İhticâc (Tabersî), el-Amâlî (Şeyh Sadûk), el-Khisâl (Şeyh Sadûk), el-Kâfî (Kuleynî)

Yorumu:

Buradaki “mevlâ” kelimesi sadece dostluk anlamına değil, velayet ve öncelik hakkı anlamına gelir. Hz. Peygamber (s.a.a), Gadir Hum'da binlerce insanın önünde bu cümleyi tebliğ etmiş ve ardından şu cümleyi eklemiştir:

“Allah'ım, onunla dost olana dost ol, ona düşman olana düşman ol.”

Bu dua, konunun sadece dostluk değil, bir otorite ve velayet ilanı olduğunu gösterir. Hz. Peygamber’in bu beyanı, İmam Ali’nin (a.s) ilahî tayinle halef kılındığını ortaya koyar.

2. Hadîsü’s-Sefîne (Gemi Hadisi)

Metin: "Ehl-i beytim Nuh’un gemisi gibidir. Ona binen kurtulur, ondan yüz çeviren boğulur."

Kaynaklar:

• Şeyh Sadûk, el-Amâlî
• Şeyh Tûsî, el-Emâlî
• el-Kâfî, Usûl c.1

Yorumu:

Bu hadis, imamların kurtuluşa vesile oluşunu açıklar. Burada sadece ahlâkî değil, imanî ve teolojik bir bağlılık söz konusudur. Ehl-i Beyt’e bağlanmak, kurtuluşun temel şartı olarak sunulmuştur. Bu, imametin sadece nasihat eden bir konum değil, varoluşsal bir rehberlik makamı olduğunu ortaya koyar.

3. Hadîsü’s-Sakaleyn (İki Değerli Emanet Hadisi)

Metin: "Size iki ağır (değerli) emanet bırakıyorum: Allah’ın kitabı ve Ehl-i Beyt’im. Bu ikisi Kevser havuzunda bana kavuşuncaya kadar birbirinden ayrılmayacaktır."

Kaynaklar:

• Şeyh Sadûk, el-Amâlî
• Kuleynî, el-Kâfî

Yorumu:

Kur’an ve Ehl-i Beyt’in ayrılmazlığı, velayet makamının devamlılığı açısından son derece önemlidir. Eğer Ehl-i Beyt, Kur’an gibi bir hidayet kaynağıysa, o hâlde bu ailenin içinden seçilen imamlar da masum ve ilahî rehberlerdir.

4. Hadîsü’l-Menâzilet (Menzile Hadisi)

Metin: "Ey Ali! Senin bana olan konumun, Hârûn’un Mûsâ’ya olan konumu gibidir. Ancak benden sonra peygamber yoktur."

Kaynaklar:

• el-Kâfî (Kuleynî)
• el-Amâlî (Şeyh Sadûk)
• Şeyh Tûsî, el-İhticâc

Yorumu:

Hz. Harun, Hz. Musa'nın halefiydi ve onun yardımcısıydı. Peygamber (s.a.a), Hz. Ali'ye bu makamı isnat ederek, onun halef ve vekil olduğunu vurgular. Hadisin sonundaki “Ancak benden sonra peygamber yoktur” ifadesi, bu makamın nübüvvet değil, imamet makamı olduğunu açıkça ortaya koyar.

5. Hadîsü’l-Vasiyet (Vasiyet Hadisi)

Metin: "Benim vasim ve halifem Ali b. Ebi Tâlib’dir. Ondan sonra oğlum Hasan, sonra Hüseyin ve onun soyundan gelen dokuz imamdır. Onların sonuncusu Kâim (Mehdi)’dir."

Kaynaklar:

• Şeyh Sadûk, el-Kemâlü’d-Dîn
• Şeyh Tûsî, el-Ğaybe
• Kuleynî, el-Kâfî

Yorumu:

Bu hadis, 12 İmam inancını doğrudan destekleyen bir metindir. Hz. Peygamber (s.a.a), açıkça her bir imamı isimlendirerek haleflerini bildirmiştir. Bu, imametin keyfî değil, ilahi bir plan dâhilinde olduğunu ortaya koyar.

Genel Değerlendirme

Bu hadisler, Şiî inanç sisteminde sadece tarihî rivayetler değil; akîdevî deliller olarak işlev görür. Her biri, peygamber sonrası ümmete yol gösterecek imamların kim olduğunu, hangi niteliklere sahip olmaları gerektiğini ve bu makamın Allah tarafından belirlenmiş olduğunu gösterir.

Bu bağlamda;

• Gadir Hadisi, imametin açık ilanıdır.
• Sefine ve Sakaleyn Hadisleri, imamların kurtuluş vesilesi ve Kur’an’ın tefsircisi olduğunu gösterir.
• Menzile Hadisi, Hz. Ali’nin imamet hakkını açıklar.
• Vasiyet Hadisi, imamların sayısını ve isimlerini bildirir.

Velayet ve İmamet Konusuyla İlgili Sünnî Kaynaklarda Nakledilenler

1. Hadîsü’l-Gadîr (Gadir Hadisi)

Metin: “Men kuntu mevlâhu fe hāzā Aliyyun mevlâhu. Allâhümme vâli men vâlâh, ve âdi men âdâh...”
(Ben kimin mevlası isem, Ali de onun mevlasıdır. Allah’ım, onu dost edinenle dost ol, ona düşmanlık edene düşman ol...)

Sünnî Kaynaklar:

• Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 4, s. 281
• Tirmizî, Sünen, Menâkıb, 5
• Hâkim en-Nîşâbûrî, el-Müstedrek, c. 3, s. 109
• Nesâî, Hasâisü Ali, s. 21
• İbn Mâce, Sünen, Mukaddime, 1
• İbn Hacer, Savaiku’l-Muhrika, s. 25
• Zehebî, Târîhu’l-İslâm, c. 2, s. 632

Açıklama:

“Mevlâ” kelimesi Arapçada çok anlamlıdır: sahip, yardımcı, dost, lider, efendi gibi. Ancak Gadir Hum bağlamında Hz. Peygamber’in veda haccı sonrası ve halifelik tartışmalarının yükseldiği bir dönemde böyle bir söz söylemesi, sıradan bir “dostluk” çağrısı değil, otorite ilanı şeklinde yorumlanmaktadır. Bu yorum Sünnî kaynaklarda doğrudan yapılmasa da, rivayetin bağlamı ve dua kısmı, bu yorumun kapısını açmaktadır.

2. Hadîsü’s-Sakaleyn (İki Değerli Emanet Hadisi)

Metin: “Size iki değerli emanet bırakıyorum: Allah’ın kitabı ve Ehl-i Beyt’im. Onlara sarıldığınız sürece asla sapıtmazsınız.”
“…ve bu ikisi Kevser havuzunda bana kavuşuncaya kadar birbirinden ayrılmayacaktır.”

Sünnî Kaynaklar:

• Tirmizî, Sünen, Menâkıb, 32
• Müslim, Sahih, Fedâilü’s-Sahabe, 36
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 17
• Hâkim en-Nîşâbûrî, el-Müstedrek, c. 3, s. 148
• Taberânî, el-Mu’cemü’l-Kebîr, c. 5, s. 166

Açıklama:

Bu hadis, Ehl-i Beyt’in sadece saygı duyulacak bir aile değil, Kur’an’la birlikte hidayet vesilesi olduğunu ifade eder. Bu, onların ilmî ve manevî önderliklerine işaret eder. Şiî teolojide bu durum, imamların Kur’an’ın hakiki müfessirleri ve muhafızları olduğunu teyit eder.

3. Hadîsü’s-Sefîne (Gemi Hadisi)

Metin: “Ehl-i Beyt’im Nuh’un gemisi gibidir. Kim ona binerse kurtulur, kim yüz çevirirse boğulur.”

Sünnî Kaynaklar:

• Hâkim en-Nîşâbûrî, el-Müstedrek, c. 2, s. 343
• Taberânî, el-Mu’cemü’l-Kebîr, c. 3, s. 37
• İbn Hacer, es-Savâiku’l-Muhrika, s. 234
• Muhibbüddin Taberî, Riyâzu’n-Nuzra, c. 2, s. 200

Açıklama:

Bu mecazî anlatım, Ehl-i Beyt’e uymanın “kurtuluş” için zorunlu olduğunu belirtmektedir. Bu da sadece soy bağı değil, manevî ve ilmî önderlik makamının onlarda olduğunun bir göstergesidir.

4. Menzile Hadisi

Metin: “Ey Ali! Senin bana olan konumun, Hârûn’un Mûsâ’ya olan konumu gibidir. Ancak benden sonra peygamber yoktur.”

Sünnî Kaynaklar:

• Buhârî, Sahih, Fedâilü’s-Sahabe, 9
• Müslim, Sahih, Fedâilü’s-Sahabe, 30
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 174
• Tirmizî, Sünen, Menâkıb, 20

Açıklama:

Hz. Musa ile Harun’un ilişkisi, halifelik ve yardımcılık ilişkisi idi. Peygamber (s.a.a), Hz. Ali’yi bu makama yerleştirerek onun sahip olduğu konumu, sadece akrabalık değil, bir idare ve rehberlik makamı olarak da ilan etmiştir.

5. On İki Halife Hadisi

Metin: “Benden sonra ümmetime on iki halife olacaktır; hepsi Kureyş’tendir.”

Sünnî Kaynaklar:

• Müslim, Sahih, İmâre, 5
• Ebû Dâvûd, Sünen, H. 4279
• Tirmizî, Sünen, Fitn, 46
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 90
• İbn Hacer, Fethu’l-Bârî, c. 13, s. 210

Açıklama:

Bu hadis, Şiî gelenekte On İki İmam İnancı ile ilişkilendirilir. Sünnî şerhlerde bu on iki kişinin kim olduğu tartışmalıdır ve net bir ittifak yoktur. Ancak Şiî yorum bu hadisin, Hz. Ali’den başlayan ve Hz. Mehdi ile tamamlanan 12 imamı kastettiğini ileri sürer.

Genel Değerlendirme

Sünnî kaynaklarda yer alan bu rivayetler doğrudan imametin nass ile sabit olduğu görüşünü açıkça savunmasa da Hz. Ali’nin (a.s) üstünlüğünü, faziletini, ilmî rehberliğini ve Ehl-i Beyt’in İslâm’da özel bir konuma sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Şiî kelam ve fıkıh literatüründe bu rivayetlerin yorumlanmasıyla velayet anlayışı ilahî temele dayandırılmaktadır.