Acaba şu iki türlü özellikten ne kadarı bizde var ve ne kadarı bizde yok bir karşılaştırma yapalım:

İhlas sahibi müminlerin bazı özellikleri:

1- Bir iyilik yaptıklarında karşılığında kimseden teşekkür veya ödül beklemezler: "Biz sizi (sadece) Allah rızası için doyuruyoruz; sizden ne bir karşılık ne de bir teşekkür beklemiyoruz." (İnsan/Dehr, 9)

2- İbadetleri, kullukları ve ahlakları, tümüyle Allah içindir; davranışlarında O'nun rızasını esas alırlar ve başkalarına hoş görünmek veya başkasından menfaat elde etmek gayesiyle tertemiz amellerine Allah'tan başkasını ortak etmezler: "Kim Rabbine kavuşmayı umuyorsa, artık salih bir amelde bulunsun ve Rabbine kullukta hiç kimseyi ortak tutmasın." (Kehf, 110)

3- İnsanları hayra çağırmaları, hidayet etmeleri ve onlara dini anlatmaları tamamen Allah rızası içindir; bu tür işleri ücret karşılığı veya dünyevî menfaatler umarak yapmazlar: "(Hûd dedi ki:) Ey kavmim! Ben sizden (bu tebliğime) karşılık bir mal istemiyorum. Benim ücretim yalnızca Allah'a aittir." (Hûd, 29)

4- İnsanlarla ilişkilerinde düşündükleri tek şey Allah'ın rızasıdır. Ne onların yanlışlarına kapılır ne gereksiz uğraşlarına özenir ne de onlarla gereksiz tartışmalara girerler: "Allah de, sonra da onları (kendi hallerine) bırak, içine daldıkları saçma uğraşılarında oyalanıp dursunlar." (Enam, 91)

5- Allah yolunda mücadele ederken tek korkuları O'nun rızasından uzaklaşmaktır. Dolayısıyla Allah'tan başka kimseden ve hiçbir şeyden korkmazlar: "Onlar, Allah'tan başka kimseden korkmazlar." (Ahzab, 39)

6- Tüm sevgileri Allah'adır ve her şeyde O'nun sevgisini ölçü alırlar: "İnsanlar içinde, Allah'tan başkasını 'eş ve ortak' tutanlar vardır ki, onlar (bunları), Allah'ı sever gibi severler. İman edenlerin ise Allah'a olan sevgileri daha güçlüdür." (Bakara, 165)

7- Ticaretlerinde ve alış-verişlerinde (dünyalık işlerinde) asla Allah'ı unutmazlar ve hayatın her evresinde O'nu yâd ederler: "Öyle kimseler de var ki ne ticaret ne de alışveriş onları Allah'ı anmaktan alıkoymaz." (Nur, 37)

* * *

Amellerine şirk bulaştıran müminlerin bazı özellikleri:

1- Saygınlığı Allah'tan değil de başkalarından beklerler: "Müminleri bırakıp da kâfirleri dost edinenler izzeti/saygınlığı (ve gücü) onlarda mı arıyorlar? Doğrusu asıl izzet/saygınlık, tümüyle Allah'ındır." (Nisa, 139)

2- Salih amellerini kötü amellerle karıştırırlar: "Onlar salih bir ameli bir başka kötüyle karıştırmışlardır." (Tövbe, 102)

3- İnsanlarla muamelelerinde grupsal taassuplarından ödün vermezler: "Her grup, kendi ellerinde olanla yetinip sevinmektedir." (Müminûn, 53)

4- İbadetlerinde Allah'tan gafildirler, onu dahi gösteriş için yaparlar: "Onlar namazlarından gafildirler, bunu gösteriş için yaparlar." (Maûn, 5-6)

5- Allah yolunda savaş veya mücadele gerektiğinde insanlardan, Allah'tan korkar gibi korkar ve geri çekilmeyi yeğlerler: "Sonra onlara savaş farz kılınınca bir de gördün ki, içlerinden bir grup Allah'tan korkar gibi, hatta daha fazla bir korkuyla insanlardan korkuyorlar da 'Rabbimiz! Savaşı bize niçin yazdın, bizi yakın bir süreye kadar geri bıraksan olmaz mıydı?' diyorlar." (Nisa, 77)

6- Ticaretlerinde ve dünya işlerinde o kadar hırs ederler ve bununla o kadar meşgul olurlar ki hayattan yana tek düşünceleri mal yığmak ve servetlerine servet katmak olur: "(Mal, mülk ve servette) çoklukla övünmek, sizi tutkuyla oyalayıp kendinizden geçirdi." (Tekasür, 1)

7- Dünya ile ahiretin söz konusu olduğu yerlerde dünyayı tercih eder, ahireti reddederler: "Oysa onlar bir ticaret ya da bir eğlence gördükleri zaman (hemen) ona yumuldular ve (ey Peygamber), seni ayakta bıraktılar." (Cuma, 11)