Bismillahirrahmanirrahim

Her insanın şahsiyetinin derecesi, ilahi hikmet hazinelerinden ne ölçüde faydalandığıyla belirlenir. Bu hikmet hazineleri, Allah tarafından üstün ve seçkin kimselerin varlığında belirlenmiş ve yerleştirilmiştir ki onlar, sahih bilginin ve titiz amelin en kâmil örnekleridir. Dolayısıyla bu zatların yaşam tarzını ve yöntemini tanımak ve onlara uymak, hikmet hazinelerine girmeye eşdeğerdir. Zira bu hazineler, insanın varlığının tüm boyutlarını inşa eder.

Bu yazıda aktarılanlar, beşeriyetin yüce kültürel örneklerinden birine ait, sonsuz anlam ve hakikat denizinden yalnızca bir damladır. Öyle ki tarih, onun benzerini yalnızca bir kez görmüş ve hâlâ onun gibi birinin hasretiyle başını önüne eğmiştir.

Hikmet, ancak kaynağından tanınmalı ve oradan talep edilmelidir; çünkü saf ve hakiki olan her şey, kendi hazinesinde aranmalıdır. Nasıl ki her dere ya da su yolu içilebilir nitelikte değilse, kalbi besleyen ve can veren hikmet kaynağı da her yerden temin edilemez.

Zeyd eş-Şahhâm rivayet ediyor ki İmam Bâkır’a (a.s), "İnsan yediğine bir baksın" [1] ayetinde geçen "yediği" ile neyin kastedildiğini sordum. İmam (a.s) şöyle buyurdu:

"Bu, onun ilmidir. Kişi, ilmini kimden aldığına dikkat etmelidir." [2]

İmam Ali (a.s), Nehcü’l-Belâğa’nın çeşitli bölümlerinde kendisini “ilim ve hikmet şehrinin kapısı” olarak tanıtmaktadır. Onun bu tanımlamaları ve kendini tanıtma biçimleri, pek çok hikmetli içeriği de beraberinde taşımaktadır. Her birey, kendi anlayış düzeyi ve manevi konumuna göre bu sınırsız marifet denizinden faydalanabilir. Zira bu ilahi örneğin sözleri, derin ve büyük anlamlar barındırmakta olup, hem âlim ve hem de avam kimseler için dikkat ve ihlasla yaklaşıldığında fayda sağlamaktadır.

İmam Ali (a.s), Nehcü’l-Belâğa’daki bir hutbesinde kendisini “Konuşan Kur’an” olarak tanımlamaktadır. Zira Kur’an’ın başkalarına açıklanması ve anlaşılması gerekir; çünkü Kur’an’ın dili yoktur. Bu anlamda İmam Ali (a.s), Kur’an’ın dili olarak kendi varlığını göstermekte ve şöyle buyurmaktadır:

"Kur’an’dan isteyin ki sizinle konuşsun; ama o konuşmaz. Ancak ben, sizi onun ilimleriyle haberdar ederim. Biliniz ki Kur’an’da geçmişin ve geleceğin bilgisi, zamanların hadiseleri, dertlerin şifası ve bireysel ve toplumsal meselelerin düzeni vardır." [3]

Bu değerli sözde, hikmet ve hakikat arayıcıları için yol açıkça belirtilmiştir: "Evde biri varsa, bir söz yeter."

İmam Ali (a.s), Hz. Peygamber (s.a.a) ve Ehl-i Beyt'ini “Nübüvvet Ağacı” olarak tanımlıyor. Bu ağacın kökü risaletin feyzidir, ilmin merkezi ve meleklerin iniş yeridir ve sonuçta hikmetin pınarlarıdır. [4]

İmam Ali (a.s), hikmetin yetişip yeşerdiği yeri “Kalp” olarak tanımlıyor ve onun meyvesinin ise, dile yansıdığını belirtiyor:

“Hikmet, kalpte yeşerir ve dile yansır.” [5]

Yine İmam Ali (a.s), başka bir yerde hikmetin kaynağını “Gayb Hazineleri” olarak tanımlyor ve şöyle buyuruyor:

“Hikmet, gayb hazinelerinden ortaya çıkar.” [6]

Bu iki rivayetten açıkça anlaşılmaktadır ki, hikmetin mekânı, gayb hazineleriyle irtibatlı olan kalptir; hatta bizzat o kalp, gaybın hazinesi sayılmaktadır. Hiç şüphesiz bu tür bir kalbe sahip olanlar, yalnızca Ehl-i Beyt İmamlarıdır (a.s). Nitekim Ziyaret-i Cami’a-i Kebîre’de bu imamlar (a.s) için şöyle buyrulmuştur:

“İlmin hazineleri sizsiniz.” [7]

Bu yüce zatlar, sadece engin hikmet denizleri değil, aynı zamanda hikmetin ölçüsü ve terazisidir. Nitekim Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.a) şöyle buyuruyor:

“Ben hikmetin terazisiyim ve Ali ise, onun dili (göstergesi)dir.” [8]

Bu hadiste Hz. Peygamber (s.a.a), apaçık bir şekilde şöyle buyurmaktadır: "Ben hikmetin ölçüsüyüm ve Ali onun dili, yani göstergesi ve ayar çubuğudur." Hikmet terazisinin dilini (göstergesini) bilmenin önemi o kadar büyüktür ki, eğer bu bilinmezse, terazinin varlığı ile yokluğu arasında bir fark kalmaz.

---------

[1]- Abese, 24.

[2]- el-Kâfî, c.1, s.50.

[3]- Nehcü'l-Belâğa, s.295, Hutbe: 158.

[4]- Nehcü'l-Belâğa, s.209, Hutbe: 109.

[5]- Mîzânü'l-Hikme, c.3, s.1258.

[6]- Gurerü'l-Hikem, h. 9254.

[7]- Külliyât-ı Mefâtîhu'l-Cinân, s.545.

[8]- İhkâku'l-Hak, c.6, s.46.