Soru 976: Humusu gelecek yıla ertelemenin hükmü nedir?

Cevap: Humusu bir sonraki yıl vermekle üzerine farz olan humus eda olmuş olur. Ama humus yılı girip bir mala humus farz olduktan sonra humusunu vermeden onu kullanamaz. Eğer humusunu vermeden o malla herhangi bir eşya veya yer satın alırsa o zaman humus taalluk eden miktar için humus yetkilisinden izin alarak satın aldığı o malların şu anki değeri üzerinden humusunu vermesi farzdır.

Soru 977: Biraz nakit, biraz da bazı şahıslardan alacaklı olduğum bir miktar param var. Diğer taraftan ev yaptırmak üzere aldığım arsa için borçluyum, bu arsanın satış bedeli olarak birkaç ay sonra ödenmesi gereken bir çek verdim. Acaba, bu borcu yukarıda zikrettiğim paradan düşerek humus verebilir miyim? Ayrıca ev yaptırabilmek için almış olduğum bu arsaya humus lazım gelir mi?

Cevap: Yıllık gelirinizden vermiş olduğunuz borç mali yılbaşına kadar elinize geçmezse, elinize geçinceye kadar onun humusunu vermeniz vacip değildir. Yıllık gelirinizin arta kalan kısmından yakın zamanda vakti girecek olan borcunuzu ödeyebilirsiniz. Ancak yıl içerisinde o parayı borcunuza vermezseniz ve mali yılbaşınız gelirse, borcunuzu o paradan düşemezsiniz ve o paranın humusunu vermeniz farzdır. Elbette iki üç ay içinde borcunuzu vermek istiyorsanız ve humusu verdiğinizde çok sıkıntıya düşecekseniz, borca vereceğiniz kısmın humusunu vermeniz gerekmez.

Soru 978: Ben bekârım. İleride evlilik masraflarımı karşılayabilmem için mal biriktirmem caiz midir?

Cevap: Eğer biriktirdiğiniz parayı yakın zamanda evlilik için gerekli zaruri ihtiyaçlarınız için kullanacaksanız ve humusunu verdiğiniz takdirde ihtiyaçlarınızı alamayacaksanız, o parada humus yoktur.

Soru 979: Humus hesaplamak için belirlediğim yıl, 10. ayın sonunda bitiyor. Acaba 10. ayda aldığım maaşta humus var mıdır? Eğer masraflardan artakalan kısmını eşime hediye edersem yine o paraya humus lazım gelir mi?

Cevap: Humus yılı girmeden önce alınan veya humus yılının son gününden bir gün önce alınması mümkün olan maaşın giderlerden artakalan kısmında humus vardır. Ama ondan eşinize veya başka birine hediye ederseniz ve bu hediye etme işi humustan kaçmak kastıyla olmazsa, ayrıca hediyenin miktarı da sizin toplumsal malî durumunuza uygun olursa, hediye edilen malda humus yoktur.

Soru 980: Humusu verilmiş bir malı harcarsam malî yıl sonunda harcadığım miktarı o yılın kazancından çıkarabilir miyim?

Cevap: Senenin kazancından harcanan humusu verilmiş malın karşılığı -o yılın kazancından- çıkarılamaz.

Soru 981: Humus düşmeyen bir mal -hediye ve ödüller gibi- ana sermayeye karışırsa humus senesinin sonunda, karışan miktarı ana sermayeden çıkarmam ve sonra geri kalan malın humusunu vermem caiz olur mu?

Cevap: Çıkarılmasında sakınca yoktur.

Soru 982: Üç yıl önce humusu verilmiş parayla bir dükkân açtım. Humus yılımın sonu şemsî yılın sonuna rastlamaktadır. Humus yılım bitmek üzereyken ana sermayem borç olarak milletin elindedir. Bunun dışında çok miktarda borcum da var; bu hususta benim şer'î vazifem nedir?

Cevap: Humus yılının sonu geldiğinde yanınızda ana sermayeden veya kazançtan bir şey olmazsa veya olan mallarınızın toplamı humusu verilmiş ana sermaye kadar olursa, üzerinize humus farz değildir. Veresiye satışınızla ilgili borçlar ise aldığınız senenin kazancından sayılır.

Soru 983: Dükkândaki malların sene sonunda kıymetini tayin etmek bize çok zor geliyor; bunu nasıl hesaplayalım?

Cevap: Yıllık kazancınızı hesaplamak için dükkândaki mallarınıza tahmini bir fiyat bırakıp, o fiyat üzerinden humusunu veriniz.

Soru 984: Nakite dönüşünceye ve kâra geçinceye kadar birkaç yıl elimdeki sermayenin humusunu hesaplamayıp bundan sonra, önceki sermayenin dışındaki paranın humusunu hesaplamamın şer'î bir sakıncası var mıdır?

Cevap: Humus vakti girdiğinde malınızın içinde az da olsa humus olursa, humusunu vermediğiniz sürece o malda tasarruf hakkınız yoktur. Eğer humusunu vermeden önce o malda tasarruf ederseniz muamelenin humus miktarına tekabül eden kısmı fuzuli alış-veriş hükmüne girer ve onun geçerli olması humus yetkilisinin iznine bağlı kalır.

Soru 985: Dükkân sahiplerinin humus vermede kullanabilecekleri en kolay yöntemi bize izah eder misiniz?

Cevap: Humus yılının sonunda yanındaki nakit para ve eşya olarak bulunan malların hesabını yapmalı ve asıl sermayeyle olan farkını belirlemelidir. Neticede kazançtan sayıldığı için sermayeden fazla olan miktarın humusunu vermelidir.

Soru 986: Bankadaki ticaret ortaklığına yatırdığım paranın kârını önceden hak etmiş olmama rağmen, geçen yılın üçüncü ayının ilk gününü kazançlarımın humusunu vermek amacıyla humus yılımın başı olarak kararlaştırdım. Bu süre zarfında humusu olmayan bir maldan (geçimim için) yararlanıyordum. Acaba yıllık gelirleri hesaplamak için bu yöntem doğru mudur?

Cevap: Tasarruf edebileceğiniz bir kazancı elde ettiğiniz gün, humus yılınızın başlangıcıdır. Humus yılını o günden sonraya ertelemeniz caiz değildir.

Soru 987: Eğer insan; motor, taksi veya halı gibi ihtiyacı olan eşyaları satarsa ve onlarında humusu verilmemiş olursa, acaba satar satmaz onların humusunu mu vermeli midir?

Cevap: Eğer satılan mal şahısın ihtiyacı olan mallardansa ve alındığında yıl içerisindeki gelirlerinden alınmışsa ve bir sonraki yılda satılmışsa onda humus yoktur. Ancak o eşya üzerinden yıl geçmiş humusu verilmemiş parayla alınmışsa alış kıymeti üzerinden humusu verilmelidir. Eğer belirlenmiş bir humus yılı da yoksa humus yetkilisiyle anlaşma yapmalıdır.

Soru 988: Buzdolabı gibi ihtiyaç duyduğu bir eşyayı satın almağa gücü yetmediğinden para biriktirip onu almak zorunda olan birisi o ihtiyacını almadan humus yılı gelip çatarsa, biriktirdiği paraya humus gelir mi?

Cevap: Eğer biriktirilen para kısa bir süre sonra zaruri bir ihtiyaç için kullanılacaksa ve humusunu verdiği takdirde o ihtiyaç duyulan şey alınamayacaksa, o parada humus yoktur. (Elbette daha önce o zaruri ihtiyacı alması mümkün olmazsa)

Soru 989: Humus yılı girmeden önce gelirinden, bir miktarını birisine borç verir ve bu para humus yılı geçtikten sonra kendisine geriye ödenirse, bu malın humus hükmü nedir?

Cevap: Sorudaki takdirde, borçludan alacaklı olduğu malı aldığında humusunu vermelidir.

Soru 990: İnsan, humus yılının içinde aldığı eşyaları humus yılı geçtikten sonra satarsa, hükmü nedir?

Cevap: Eğer eşyalar ihtiyaç olduğundan dolayı alınmışsa humus lazım değildir. Ancak eşyaları satmak amacıyla almış ise humus yılının başına kadar satma imkânı olursa, onların kazancının humusunu vermesi farzdır. Aksi takdirde satmadığı sürece onlarda humus yoktur. Sattığında ise onlardan elde edilen kazanç satış senesinin kazancından sayılır.

Soru 991: Memur, humus yılı girdikten sonra aldığı maaşının humusunu vermesi farz mıdır?

Cevap: Maaşı, humus yılının başına kadar alması mümkün idiyse humusunu vermesi farzdır. Aksi takdirde aldığı senenin kazancından sayılır.

Soru 992: Değeri sürekli değişmekte olan sikke altının humusu nasıl verilir?

Cevap: Değeri üzerinden humusunu vermek isterse, vereceği günün kıymeti ölçü alınarak hesaplanır.

Soru 993: Yıllık humus hesabını altın değerinden hesaplamak isteyen bir şahısın örneğin ana sermayesinin hepsi 100 sikke altın olur ve bunun 20'sini humus olarak verir ve elinde de humusu verilmiş 80 sikke altın kalırsa, gelecek yılda (bu şahsın ana sermayesi olan 80 altında bir artış söz konusu olmadan) sadece altınların değeri yükseldiğnde acaba ona da humus lazım gelir mi? Ayrıca yükselen değerin humusunu vermek farz mıdır?

Cevap: Humusu verilen sermayeyi çıkarabilmede ölçü, asıl sermayedir. Çalıştırdığı asıl sermayesi altın ise malî yılbaşında, geçen yıla oranla altının değeri yükselmiş olsa da humusu verilen altınları çıkarılabilir. Ama ana sermaye para olursa ve humus yılında onları altınla değiştirip humusunu vermişse, gelecek yılın humus zamanında sadece geçen yılın humusu verilmiş paralarının değerini hesaplayarak sermayeden çıkarabilir, ama altınlarını çıkaramaz. Buna göre gelecek yıl altınların değeri yükselirse, yükselen miktarı çıkaramaz çünkü o kazançtandır ve onda da humus farzdır.