Zilkade Ayının 25. günü olan "Dahvu’l Arz" günü, dini açıdan faziletli ve önemli günlerden sayılmaktadır. Bugünde dua, zikir ve oruç gibi bazı ibadetlerin yapılmasına vurgu yapılarak, tekit edilmiştir.

“Dahvu’l Arz”, Kur’an ve hadis bilimi terimlerindendir. “Dahv” kelimesi, sermek[1], yaymak[2] ve bir şeyi kökünden kazımak ve sökmek anlamına gelir.[3] “Dahvu’l Arz” bileşimi ise, yeryüzünün (yerkürenin) yayılıp döşenmesi anlamındadır.

Dahvu’l Arz’dan maksat, yayılıp döşenmiş kuru zeminin sudan dışarı çıkmasıdır. Bazı rivayetlere ve eski İslami kaynaklara göre, yeryüzü ve zemin ilk önce sularla kaplıydı; sonra (sulardan) kurumuş olan zemin sudan dışarı çıkmıştır.[4] Sulardan arınmış ve kurumuş olan yeryüzünün ortaya çıktığı güne (veya başladığı gün) "Dahvu’l Arz günü" denmektedir. Nakledilen bazı tarihi rivayetlere göre, yeryüzünde kendini ilk gösteren ve dışarı çıkan yer Mekke ve Kâbe’dir.[5] Dahvu’l Arz gününün gerçek anlamı ve bu rivayetlerin senetlerinin sıhhati hakkında bazı anlaşmazlıklar ve kuşkular bulunmaktadır.

Tıpkı rivayetlere ve fıkıh kitaplarına göre Dahvu’l Arz günü, Zilkade ayının yirmi beşinci günüdür ve o gün oruç tutmak müstahaptır.[6] Bazı eski kaynaklara göre, Dahvu’l Arz günü İran aylarından Mehr’de (23 Eylül - 22 Ekim tarihleri arasında) gerçekleşmiştir.[7]

Rivayetlerde, bugünde bazı büyük peygamberler hakkında tarihi olaylar nakledilmiştir. Örneğin ilk semavi rahmetin Hz. Âdem (a.s) için nazil olması[8], Hz. Nuh’un (a.s) gemisinin Cudi Dağı'na oturması[9], Hz. İbrahim (a.s) ve Hz. İsa’nın (a.s) Zilkade ayının yirmi beşinci gecesi dünyaya gelmesi gibi.[10]

Kur’an-ı Kerim’de “d-h-v” maddesi, yalnızca mazi (geçmiş) fiilinde ve müfred-i müzekker-i gaip (kayıpta olan bir erkek kişi) olarak “Fee’le-Yef’ulu” babında ve Naziat Suresinin 30. ayetinde gelmiştir. Ayet şu şekildedir:

وَالْأَرْ‌ضَ بَعْدَ ذَٰلِكَ دَحَاهَا 

“Bundan sonra da yeryüzünü yayıp döşedi.”

Müfessirler, ayetin zeylinde yeryüzünün nasıl yaratılarak, serilip yayılması hakkında açıklamalarda bulunmuşlardır.

Dahvu’l-Arz’ın niteliği, yeri ve zamanı hakkında Kur’an-ı Kerim’de bir açıklamada bulunulmamıştır. Bu olayın zamanı hakkında, yalnızca bahsi geçen ayette “be’de zalike/bundan sonra” ifadesi kullanılmıştır. Müfessirler, bu açıklamanın anlamı hakkında görüş ayrılığına düşmüşlerdir.

Taberi, müfessirlerin bu görüş ayrılıklarına değinmiştir. Ona göre[11] müfessirlerden bazıları “be’de” (sonra) kelimesini asıl anlamı olan “gable” (önce) kelimesinin karşısında kullanmış ve yeryüzünün yayılmasının göklerin yaratılmasından sonra olduğuna kail olmuşlardır. Buna karşın bazı müfessirler “be’de zalike” ifadesini, “me’a zalike” (birlikte, beraber, bununla) anlamında kullanmış ve yeryüzünün göklerden önce yaratıldığını ve yayılıp döşendiğini söylemişlerdir.

Taberi[12], İbn-i Abbas’tan nakledilen rivayetin, ayetin zahiri anlamına daha uygun olduğunu açıklamıştır. Bu rivayete göre, yeryüzünün yaratılışı ile yayılması (dahv) arasında fark vardır. Şöyle ki göklerin yaratılması, yeryüzünün yaratılmasından sonra ve yayılarak döşenmesinden önce olmuştur. Taberi, “Tarihu’l Umem ve’l-Muluk”[13] kitabında bu konuları zikrederek, bu görüşü kabul etmesinin delilini dilbilimcilerin kelimeleri nasıl kullandıklarına bağlamıştır. Şöyle ki Arapça dilinde “be’de” kelimesi, “gable” kelimesinin zıddıdır ve “me’” kelimesi anlamında değildir.

Fahr-i Razi, ayetin açıklamasında farklı bir görüş daha ortaya koymuştur. Ona göre “Dahv”den maksat, yerin mutlak olarak yayılması değildir. Bilakis maksat, yerin bir çeşit serilip döşenmesidir. Önce yeryüzünün, bitkilerin bitmesi için hazırlanması gerekir ve bu ancak göklerin yaratılmasından sonra gerçekleşebilir. Allame Muhammed b. Bakır Meclisi, yeryüzünün yaratılması ve yayılması hakkında ortaya konulan eleştirilere yanıtlar vermiş[14] ve rivayetleri ona tatbik etmiştir.[15]

------------

[1]-Beyhaki, c. 1, s. 90.

[2]-Halil b. Ahmed, c. 3, s. 280, "Dahv" kelimesinin anlamı.

[3]- Rağıb İsfahani, "Daha" maddesi.

[4]- Merzuki İsfahani, Kitabu’l-Ezmineti ve’l-Emkine, s. 35.

[5]- Fakihi, Ahbaru Mekke fi Kadimi’d-Dehri ve Hadisihi, c. 2, s. 295; Keremi, Ahsanu’t-Takasim, c. 1, s. 99; Kazvini, Asaru’l Bilad ve Ahbaru’l İbad, s. 114.

[6]-Tusi, Misbahu’l-Muteheccid, s. 669; en-Nihayet, s. 169.

[7]- Biruni, El-Esaru’l-Bakiayat, s. 273.

[8]- İbn-i Babeveyh, c. 2, s. 242.

[9]- Tusi, Misbahu’l Muteheccid, s. 820.

[10]- İbn-i Babeveyh, s. 79; c. 2, s. 89; Tusi, Misbahu’l Muteheccid, s. 671 ki burada Hz. İbrahim’in (a.s) doğum günü Zilhicce ayının ilk günü olarak belirtilmiştir.

[11]-Naziat suresi, 30.

[12]-Naziat suresi, 30.

[13]-Taberi, c. 1, s. 23.

[14]-Biharu’l Envar, c. 54, s. 22, 25.

[15]- Biharu’l Envar, 25, 216