Soru 925: Üzerine farz olan humusu şimdiye kadar ödemeyen ve şimdi ise ödemeleri zor veya imkânsız olan kimselerin humusla ilgili hükmü nedir?

Cevap: Farz olan humusun ödemesinin zor oluşu, humusu onların üzerinden kaldırmaz; humus yetkilisi veya onun vekiliyle anlaşarak humuslarını borca çevirmek ve kendi imkânları dâhilinde zaman ve miktar yönünden bu borçlarını taksitle ödemeye çalışmakla da olsa humusu ödemelidirler.

Soru 926: Bir iş yerim, bir de taksitli borçla aldığım evim vardır. Şer'î vazifemi yerine getirmek için, kendime humus yılı tayin ettim. Ailemin oturduğu adı geçen evin humusunu bağışlamanızı rica ediyorum. Ama işyerinin humusunu taksitle ödeme imkânım var.

Cevap: Bu durumda, oturmakta olduğunuz ev için humus yoktur. Ama işyerinin humusu vaciptir. Elbette iş yerinin humusunu vermeniz; geriye kalan malın gelirin geçiminize yetmemesine veya o gelirin sizin durumunuza münasip olamayan bir miktara dönüşmesine sebep olacaksa, iş yerinin de humusunu vermenize gerek yoktur.

Soru 927: Yurt dışında bulunan humus vermemiş bir insan, humusu verilmemiş parayla bir ev satın almıştı; şimdi ise önceden farz olan humusunu verecek kadar parası yoktur. Ama her yıl o humus borcunu ödemek amacıyla o yılın humusundan bir miktar fazla veriyor; bu doğru mudur?

Cevap: Bu durumda, önceden farz olan humusunu borca çevirmek üzere humus yetkilisiyle anlaştıktan sonra bu borcunu tedricen ödemeye başlaması farzdır. Şimdiye kadar verdiğini ise geçerli kabul ediyorum.

Soru 928: Birkaç yılın kazancının humusunu ödemesi farz olduğu halde şimdiye kadar humus olarak bir şey ödememiş olan kimse, üzerine farz olan humusun miktarını hatırlamazsa humus mükellefiyetinden nasıl kurtulabilir?

Cevap: Üzerine humus lâzım gelen malların hepsini hesap ederek humusunu vermesi farzdır. Verip, vermediğinden şüphe ettiği humuslarda ise, humus yetkilisi veya vekili ile anlaşması yeterlidir.

Soru 929: Ben ailemle birlikte yaşayan bir gencim. Babam, üzerine farz olan humus ve zekâtı ödemiyor. Hatta faizli malla ev yaptırmıştır; bu evde yediğim yemeğin haram olduğu açıktır. İmkânım olmadığı için de evden ayrılamıyorum. Bu konuda sorumluluğum nedir?

Cevap: Babanızın, malının faizle karışmış olduğunu ve farz olan humus ve zekâtı ödemediğini bilmeniz kullanmakta olduğunuz malların haram olmasını gerektirmez; bu hususta kesin bilginiz olmadığı takdirde onlardan istifade etmeniz haram değil. Ama eğer, kullandığınız malın haram olduğunu kesin olarak biliyorsanız onu kullanmanız caiz değildir. Ancak ailenizden ayrılmanız ve onlarla yaşamamanız sizin için çok çetin olursa, bu durumda onlarla yaşamanız ve mallarından yararlanmanız caizdir. Ama yararlandığınız mallardaki humus, zekât veya başkasının malının kefaleti sizin üzerinizedir.

Soru 930: Babam humus ve zekât vermiyor. Bu konuda kendisini uyardım. Ama o, "biz fakiriz ve bu nedenle humus ve zekât bize farz olmaz" diye cevap verdi. Bu meselede hüküm nedir?

Cevap: Eğer onun zekât ve humusun çıkarılmasını gerektirecek kadar malı yoksa üzerine humus ve zekât farz olmaz ve sizin bu konuyu araştırmanız farz değildir.

Soru 931: Birlikte çalıştığımız şahıslar humus vermiyorlar ve kendilerine humus yılı da belirlememişlerdir. Onlarla alışveriş yapmamızın, çalışmamızın, yemek yememizin vs. hükmü nedir?

Cevap: Alış veriş için onlardan aldığınız mallarda veya onlara gittiğinizde yararlandığınız şeylerde humus olduğunu bilirseniz onlardan istifade etmeniz caiz olmaz. Onlardan, alışveriş ile aldığınız malın humus miktarında muameleniz fuzuli olur ve bu miktarda, humus yetkilisinin veya vekilinin iznini almanız gerekir. Ancak, onlarla muaşereti, mallarından yararlanmayı terk etmek ve ikramlarını kabul etmemek çok çetin olursa onların mallarından yararlanmanız caizdir. Fakat bu durumda onların mallarından tasarruf ettiğiniz miktarın humusunun kefaleti sizin üzerinizedir.

Soru 932: Humusu çıkarılmamış maldan, camiye yardımda bulunan kimseden bu malı almak caiz midir?

Cevap: Eğer, yardım olarak verilen malda humus olduğu kesin olarak bilinirse alınması caiz değildir. Eğer alınırsa mala humus taalluk eden miktarında, humus yetkilisi veya vekiline müracaat edilmesi farzdır.

Soru 933: Dinî görevlerini yerine getirmeyen ve özellikle namaz kılmayan ve humus vermeyen Müslümanlarla muaşeret etmenin hükmü nedir? Acaba, dini görevleri yerine getirmedikleri için onların evlerinde yemek yemek sakıncalı mı? Eğer sakıncalı ise, birkaç kez onların evinde yemek yiyen kimsenin hükmü nedir?

Cevap: Onlarla muaşeret etmek, dinî görevleri terk etmelerini desteklemeği gerektirmezse bir mahzuru yoktur. Fakat muaşereti terk etme, onları dinî vazifelerini yerine getirmeğe yönlendirmek hususunda etkili olursa bu durumda, "marufu emretmek ve münkerden nehyetmek" için geçici olarak muaşereti terk etmek farzdır. Ama yemek ve benzeri mallarına humus taalluk ettiğini bilmezse onlardan istifade etmenin bir mahzuru yoktur. Aksi takdirde humus yetkilisinin izni olmaksızın istifade edilmesi caiz değildir.

Soru 934: Arkadaşım, çoğu kez beni yemeğe davet ediyor. Ama son zamanlarda eşinin humus vermediğini öğrendim. Acaba, humus vermeyen kişinin yemeğini yemem caiz midir?

Cevap: Size getirilen yemeğin humuslu olduğunu bilmedikçe, onların yemeğini yemenizin bir sakınca yoktur.

Soru 935: Humusunu ödemek için ilk defa mallarını hesaplamak isteyen kimse oturmak için aldığı evi, hangi parayla aldığını bilmezse veya birkaç yıl boyunca biriktirilmiş bir parayla aldığını bilirse, humus yönünden hükmü nedir?

Cevap: Evi ve ev eşyalarını üzerine humus gelmeyen parayla aldığına ihtimal veriyorsa, onlardan dolayı humus vermesi gerekmez. Eğer hangi parayla aldığını bilmezse, ihtiyaten farz olarak evin humus konusunda humus yetkilisi ile anlaşmalıdır. Ama evi humus taalluk etmiş bir malla almış ise şimdiki değeri üzerinden onun humusunu vermesi farzdır. Eğer para değer kaybetmişse şer’i hâkimle anlaşması gerekir.

Soru 936: Şehirlerin birinde, halktan bir miktar humus alan bir âlim bu parayı size veya büronuza şahsen nakletmesi zor olduğundan banka havalesi ile gönderebilir mi? Şu da bellidir ki, bankadan teslim alınan para o şehirde yatırılan paranın aynısı değildir.

Cevap: Humus ve diğer şer'î hakların banka kanalıyla iletilmesinde sakınca yoktur.

Soru 937: Humusu verilmemiş parayla alınan arazide namaz kılmak caiz midir?

Cevap: Eğer arazi, bizzat humusu verilmeyen mal ile alınırsa bu muamele humus miktarında fuzulidir ve geçerliliği humus yetkilisinin iznine bağlıdır; humus yetkilisi izin vermediği sürece orada namaz kılmak caiz değildir.

Soru 938: Müşteri, satın aldığı malın humusunun ödenmediğini bilirse, bu malı kullanması caiz midir?

Cevap: Satın alınan malda humus olduğu takdirde, satılmış malın humus miktarında alışveriş fuzulidir ve -muamelenin bu miktarda- geçerliliği humus yetkilisinin iznine bağlıdır.

Soru 939: Kendisiyle alışveriş yapan müşterinin, parasının humusunu verip vermediğini bilmeyen esnafın o paranın humusunu vermesi farz mıdır?

Cevap: Müşterinin ödediği parada humus olduğunu bilmiyorsa, esnafın üzerine bir şey gelmez. Bunu araştırması da farz değildir.

Soru 940: Kâr amacıyla üretim alanındaki bir işe yüz milyon yatırım yapan ortaklardan biri humusunu vermiyorsa, diğer ortakların onunla ortak olmaları sahih midir? Humus vermeyen şahıstan borç para alıp onu işletebilirler mi? Ortakları çok olan işte, her ortak kendi kazanç payının humusunu vermekle mi sorumludur, yoksa bütün ortaklar tarafından şirket mi humusu vermelidir?

Cevap: Malına humus lazım gelen ve onu vermeyen kişiyle humus miktarındaki ortaklık fuzulidir. O miktarda humus yetkilisine müracaat etmek gereklidir. Ortak sermayede, bazı ortakların hissesinin humusu verilmemiş olursa o sermayede tasarruf caiz değildir. Ortakların, ortak gelirden aldıkları hisseler yıllık giderlerinden fazla gelirse, onun humusunu vermeye mükelleftirler.

Soru 941: Ortaklarım humus vermedikleri takdirde vazifem nedir?

Cevap: Ortak malda tasarruflarının helal olması için, ortakların her biri hissesine taalluk eden şer-î hakları vermeleri farzdır. Eğer, diğer ortaklar bunu ödemiyorlarsa ve şirketten ayrılmanız çetin olursa bu takdirde ortaklığa devam etmenize müsaade ediyorum.