Bismillahirrahmanirrahim

İnsanın Maneviyata Ulaşmasında İnsan Biliminin Rolü

Eski zamanlarda din, insanların hayatında daha belirgin bir role sahipti ve doğanın kalbinde yaşamak, insanlara kendileri ve hayatın anlamı hakkında daha fazla düşünme fırsatı veriyordu. Bu durum, insanın maneviyat ihtiyacını büyük ölçüde karşılıyordu. Sanayinin gelişmesi ve yaşam tarzının değişmesiyle birlikte, din insanların hayatında zamanla daha az önemli hale geldi.

Birçok insan, dine aldırış etmeyerek kendilerini çeşitli emirlerin bağından kurtulmuş gördü ve istekli bir şekilde dini hayatlarından çıkarmaya başladılar. Bu süreç, bazı insanların hayatı anlamsız ve boş görmesine ve sonunda kendilerini bu döngüden çıkarmaya karar vermesine kadar ilerledi.

Oysa yüce Allah önceden uyarmıştı:

"Biz gökyüzünü, yeryüzünü ve ikisi arasındakileri boşuna yaratmadık." [1]

Bugün bile dünyanın dört bir yanında birçok insan, hayatlarından anlam ve maneviyatı çıkarmanın kurbanı olarak makineleşmiş bir hayata maruz kalıyor.

Burada iki soru ortaya çıkıyor:

1-Maneviyat, insanın hayatından çıkarılamaz içsel bir ihtiyaç mıdır?

2-Din, sadece ahlaki sınırları belirlemek için kullanılan çeşitli yapılması ve yapılmaması gerekenlerden oluşan bir bütün müdür?

Bu makalede, birinci sorunun cevabını birlikte bulmayı amaçlıyoruz ve ikinci sorunun cevabını "Din Nedir?" makalesinde okuyabilirsiniz.

Maneviyat ve Düşünce

Maneviyat, maddi ve fiziksel olanın karşı noktasıdır. Maneviyat, maddi dünyanın ötesindeki bir varlıkla bağlantı kurma ihtiyacı hissi olarak tanımlanabilir. Biz sadece daha önce deneyimlediğimiz bir şeye içimizde ihtiyaç hissederiz. Öyleyse maddenin ötesindeki bir varlıkla bağlantı kurma ihtiyacımız varsa, bu daha önce onu deneyimlediğimiz anlamına gelir.

Maneviyat anlamdan gelir ve anlam, düşünce ve tefekkürle iç içedir. Bir insan olarak kendi varlığımızın gerçeğine dair doğru bir anlayışa sahip olduğumuzda, kendi koordinatlarımızı tanımlamaya çalışırız ve hayatın temel sorularının yanından kolayca geçip gitmeyiz. "Neden buradayım?", "Bu dünyadaki rolüm nedir?" ve nihayetinde "Nereye gideceğim?" gibi sorular. Bu soruların cevaplarını bulmak, hayatımızın yönünü ve anlamını değiştirebilir.

Sen manevi gıda da istiyorsun!

Susamış bir kişi suya ihtiyaç duyar ve susuzluğu giderilmeden en lezzetli yemeklerden bile keyif alamaz. Nefsimiz de bu açıdan bedenimize benzer bir yapıya sahiptir. Acıkır ve beslenmeye ihtiyaç duyar; ancak kendisine uygun gıdayı talep eder. Bu ihtiyacı içimizde hissettiğimizde, en iyi maddi nimetler ve imkanlar bile bu ihtiyacın boşluğunu dolduramaz; çünkü her ihtiyacın belirli bir cevabı vardır.

Örneğin açlık hissinin cevabı yemek yemekten başka bir şey değildir. Açlığı güzel bir ev satın alarak gidermek mümkün değildir. Bu belki bir anlığına dikkatimizi dağıtabilir; ancak hemen ardından açlık daha şiddetli bir şekilde ortaya çıkar. Tıpkı annesinin kucağından düşen bir çocuk gibi çevresindekilerin çabalarına rağmen, en küçük bir ses veya işaretle yeniden annesini hatırlayıp ağlamaya başlar.

Manevi açlığın belirtileri

Aç olan bir insan, ihtiyacını giderinceye kadar sürekli bahane bulur, huzursuz olur, sinirli ve sabırsız olur. İlginçtir ki, benzer durumlar nefis için de geçerlidir. Nefsimiz ihmal edildiğinde huzursuz, sabırsız, tahammülsüz ve huysuz olur. Çevresiyle sağlıklı ilişki kurma yeteneğini bile kaybeder.

İhtiyacını gidermek için çabalarının sonuçsuz kaldığını gördükten sonra, hayal kırıklığı ve depresyona girer. Kalbimiz için uygun gıdayı sağlayana kadar, sürekli bahane bulmaya devam edecektir. Öyle ki, bahane bulma davranışı varlığımızda yerleşik hale gelebilir ve bizi inatçı, huysuz bir varlığa dönüştürebilir.

Maneviyata yönelim

Belki de bu yüzden maneviyata olan ilgi günden güne artmaktadır. Aslında insanlar, çalkantılı ruhlarını sakinleştirmek için bir yol arıyorlar. Her gün meditasyon ve yoga derslerine kayıt olan ve pozitif düşünme, nezaket, doğaya ve metafizik olana dikkat ederek varlıklarının insani yönü için uygun besin sağlamaya çalışan daha fazla insan görüyoruz. Bir dereceye kadar başarılı oluyorlar; ancak ihtiyacı gidermek için yenilen yiyecek ile ihtiyaca göre hazırlanan yiyecek arasında kesinlikle büyük bir fark vardır.

Mazenderan şekeri ve Hindistan şekeri ikisi de tatlıdır ama biri nerede diğeri nerede!

Ruhumuz için kendimizin düşündüğü manevi besin, Yaratıcımızın bizim için düşündüğünden çok farklıdır. Biri anlık ihtiyacı karşılamak ve hayal kırıklığı duygusundan kurtulmak içindir ve diğeri ise, varlığımızda kalıcı mutluluk, huzur ve sevgi yaratır. Biri mevcut durumumuzu istikrara kavuşturur ve diğeri ise, uçuş ve yükselişimizin temellerini hazırlar.

İnsani boyutun ihtiyacı, Maneviyat

Kendimizi insan olarak tanımadıkça ve insani kısmımızın ihtiyaçlarının farkında olmadıkça, onları karşılayamayız. Kalbimiz ve nefsimiz gıdaya ihtiyaç duyar ve biz varlığımızın insani kısmının ihtiyaçlarını karşılamak yerine, diğer kısımlara yöneliriz. Bu durum, çocuğunu kucağına almak yerine onu oyuncaklarla meşgul eden bir anne gibidir. Varlığımızın insani kısmının ihtiyaçlarına ilgisizlikten depresyon aşamasına kadar ilerleriz; ancak mobilya ve araba değiştirerek kendimizi bu durumdan çıkarmaya çalışırız.

Eğer anne ve çocuk örneğine geri dönersek, bizim durumumuz ve varlığımızın insani boyutu, çocuklarının fiziksel ihtiyaçlarına ve beslenmesine çok önem veren anneler gibidir. Sürekli olarak çocuğun boy ve kilosunu büyüme eğrilerine göre kontrol ederler; en küçük bir sorun gördüklerinde hemen çözmeye çalışırlar. Ancak çocuklarının gördükleri ve duyduklarına karşı tamamen ilgisizdirler. Onlar için uygun düşünsel bir ortam sağlamakta başarısız olurlar. Çok geçmeden asi ve huzursuz varlıklarla karşı karşıya kalırlar.

İnsan hem maddi ve hem de manevi boyutlara sahip olduğundan, ihtiyaçlarımız her iki kısmı da içerir. Gerçek yerimize ulaşmak için varlığımızın tüm boyutlarını dikkate almalıyız. Aksi takdirde denge durumundan çıkarız.

Depresif dindarlar

Soru şudur: Eğer maneviyat, varlığımızın insani kısmının besini ise, o zaman bu kadar depresif, umutsuz, saldırgan ve endişeli dindar insan nereden geldi? Varlığımızın bir kısmı düzgün bir şekilde beslenirken, ilerlemek yerine sürekli geriye doğru nasıl gidebilir?

Eğer insani kısmımızın ihtiyacı “dindarlık ve maneviyat” ise, neden birçok dindar insan mutlu ve huzurlu bir yaşam sürme yeteneğine sahip değil? Sürekli başkalarına karşı bahane arıyor ve en küçük bir sarsıntı onların huzurunu bozuyor?

İşte burada insan biliminin gerekliliği ve insanın varlığının farklı boyutlarının farkında olmak daha net hale geliyor. Kendini tanıyan kişi, hangi gıdanın varlığının hangi kısmına ulaşması gerektiğini bilir. Manevi unsurlar, nefsimizin, kalbimizin veya varlığımızın insani boyutunun gıdasıdır. Eğer varlığımızın bu kısmının farkında değilsek, istemeden gıdayı hiç uyumlu olmadığı bir yerde kullanırız. Daha iyi duymak için ışığı ayarlamak gibi, o kadar faydasız! Bu durumda bu gıda sadece ihtiyacımızı karşılamaz, yücelişimize ve ilerlememize neden olmaz. Aksine bizi sonunda dindar bir hayvana dönüştürür. İçindeki yüce insandan milyonlarca kilometre uzakta olan bir hayvan.

Özetle bu makalede, insan ve maneviyatın hikayesi, maneviyatın bakış açımızı derinleştirmedeki etkisi üzerine değindik. Bedenimizin yiyecek istediği gibi, varlığımızın maddi olmayan boyutunun da manevi besine ihtiyacı olduğunu anlattık.

İnsanların kendilerini sakinleştirmek için gösterdikleri çabalardan bahsettik ve Allah'ın bizim için olan reçetesinin kesinlikle daha uygulanabilir olduğunu söyledik. Maneviyatın varlığımızın insani boyutuyla ilgili olduğunu ve onu varlığımızın alt kısımlarının tüketimine sunmamamız gerektiğini öğrendik; çünkü bu durumda depresif dindarlara dönüşeceğiz.

--------

[1]- Sad, 27.