Mühlet Verme Sünneti

Küfür ve şirk toplumlarının cezalandırılması ve yok edilmesiyle ilgili ilahi sünnetlerden biri onlara belli bir süre tanıma ve o süre bitiminden sonra onları helak etme konusudur.

Başka bir ifadeyle, cezalandırmaya dair ilahî sünnet, zulüm, küfür ve şirkin toplumlarda yayılmasından hemen sonra gerçekleşmez. Allah (c.c) kendi iradesiyle onlara bir süre tanır; onları bu süre içerisinde imtihan eder; hücceti onlara tamamlar. Bu arada onlar dünya hayatlarında maddi nimetlerden yararlanmada aşırılık yaparlar ve bir nevi azaba duçar olurlar. Bu sünnet gerçekte ilahi lütuf ve ihsanların bir alametidir.

“Rabbin bağışlayandır, merhamet sahibidir. Eğer yaptıkları işler yüzünden onları cezalandıracak olsaydı, kuşkusuz onlara azap etmeyi çabuklaştırırdı. Fakat onlar için belirlenmiş bir zaman vardır ki, asla ondan kurtuluş yolu bulamazlar.” [1]

“Ayetlerimizi yalanlayan kimseleri ise, bilmedikleri bir yerden yavaş yavaş helake doğru çekeceğiz. Onlara (günahlarını artırmaları ve cezalarının şiddetli olması için) mühlet veririm; şüphesiz benim (azgınlara karşı) tuzağım sağlamdır.” [2]

Kâfirlerin Helakinden Sonra Onların Yerine Müminlerin Geçmesi Sünneti

Hakkın batıla zaferi ve zalimlerle kâfirlerin helak olup yok edilmelerinden sonra, sıra müminlerin hâkimiyetine ve güç kazanmalarına gelir.

“Kuşkusuz, sizden önceki nesilleri zulmettikleri zaman yok ettik. Oysa peygamberleri apaçık delilleri onlara getirmişlerdi. Ancak onlar iman edecek değillerdi. İşte biz, suçlular topluluğunu böyle cezalandırırız. Sonra onların ardından “nasıl davranacağınızı görelim” diye sizi yeryüzünde öncekilerin yerine geçirdik.” [3]

İmtihan ve Deneme Sünneti

Öteki ilahi sünnetlerle tam bir ilişki içerisinde olan ve beşer hayatının önemli bir bölümünü oluşturan ilahi sünnetlerden biri de imtihandır. Allah (c.c), kullarını çeşitli merhalelerde imtihana çeker. Bu sünnet de öteki ilahi sünnetler gibi bütün insanlar için geçerli olup, kâfir ve müşrik toplumlar hakkında olduğu gibi muvahhit ve mümin toplumlar üzerinde de uygulanır. Mümin, faziletlerinin (erdemlerinin) rezaletlerinden arınması ve kâfir ise, amel ve davranışlarının aydınlığa çıkması için denemeye tutulur. Böylece said (kutlu) kişiler saadet ve mutluluğa kavuşur; şaki (günahtan çekinmeyen bedbaht) kişiler ise, şekavet ve mutsuzluğa duçar olurlar.

Müminlerin safında yer alan münafıklar da sınanarak, amelleri ortaya çıkarılır ve kendilerine aşikâr edilir. Sonuçta öteki ilahi sünnetler uygulamaya konulmuş olur; hakkın batıla zaferi, müşriklerin helaki, ortadan kaldırılmaları vb.

İşaret edildiği üzere bu sünnet, halkın fert fert davranış ve hareketlerinin ortaya çıkması, kendilerine aydınlanması için uygulanır ve sonuçta Allah (c.c) işledikleri amellerine göre onlara mükâfat ve ceza verir:

“Hanginizin daha iyi davranacağını sınamak için ölümü ve hayatı yaratan O'dur. O, üstündür ve çok bağışlayandır.”[4]

İmtihan sünneti genel olması itibariyle bütün toplumsal gruplar ve fertleri kapsamına alır. Buna göre, evliyaullah bile bundan müstesna değildir. Kur'an-ı Kerim'de bu hususla ilgili çok sayıda ayet mevcuttur. Bu ayetler, kâfir ve Müslüman kavimlerin yanı sıra Hz. İbrahim (a.s), Hz. Davud (a.s) ve Hz. Süleyman'ın (a.s) da imtihana tabi tutulduklarını beyan etmektedir.

İmtihan vesile ve yolları oldukça çoktur. İnsanlar bazen ilahi nimetlerle sınanırken, bazen de Allah tarafından sıkıntıya sokularak ve cezalandırılarak denenirler. Kur'an ayetlerine göre imtihan vesile ve sebepleri şöylece sıralanabilir:

Yeryüzündeki ziynetler, ilahî kitaptaki hükümler, bela, sıkıntı ve musibetler, rahatlık, hoşnutsuzluk, halkın ihtilafları konusunda hakemlik, dünyevi makamlara görünüşte de olsa erişmek, Rabbin fazl ve keremi, mucizeler ve olağanüstü olaylar, tağutun sultasından kurtulma, iyilikler ve kötülükler, fısk ve fücur ve itaatsizlik, resullerin gönderilişi, fitne çıkarma, azabın geciktirilmesi ve kâfirlere mühlet tanınması, haramlar, yenilgi ve galibiyet, ihtilafın ortaya çıkması, korku, açlık, mal ve nüfus azlığı, mal ve can, maddi nimet ve vahimeler, şeytanın telkin ve sapıtmaları, evlatlar, ahit ve yemin, küfürle imanın savaşı, çeşitli halk grupları ve aralarındaki mertebe ve derece farklılığı.

İbret Olma Sünneti

Geçmiş toplumların durumu ve uğradıkları kaderi beyan etmenin hedeflerinden biri günümüz ve gelecek toplumlarına ibret olmaktır. Bu da ilahi bir sünnettir. Allah (c.c), sünnetlerini açıklarken her asrın halkının ondan öğüt almasını irade etmekte ve böylece onlara hüccetini tamamlamaktadır.

“Onlardan önce, kendilerinden daha güçlü olan nice nesilleri yok ettik. Şehirleri delik deşik ettiler (gezip dolaştılar.) Bir kaçış yeri, bir kurtuluş var mı? Kuşkusuz bunda, kalbi olan veya hazır bulunup (fikrini toparlayıp) kulak veren kimse için bir öğüt vardır.” [5]

Kur'an-ı Kerim'de çok sayıda ayet, insanları yeryüzünde gezip dolaşmaya, geçmiş toplumların başına gelenleri, durumlarını incelemeye ve müşahede etmeye davet etmekle ve böylece ibret dersi almalarını, hakkı batıldan ayırt ederek, kendilerine gelmelerini ve batıla yönelmekten kaçınmalarını hatırlatmaktadır.

İncelediğimiz konulardan şu husus aydınlığa kavuşmaktadır ki, İslam'a göre toplumun belli başlı kanun ve sünnetleri vardır. Bu kanun ve sünnetler değişime uğramayacağı gibi, bütün ümmet ve toplumlar tüm zaman ve mekânlar için geçerlidir.

İlahi sünnetlerle ilgili ilginç ve önemli bir nokta da şu ki, bu sünnetler birbirleriyle mükemmel bir irtibat ve uyum içindedirler. Her biri diğerinin peşinden veya başka sünnetlerin uygulanışının sonucunda uygulanmaya koyulurlar.

----------------

[1]- Kehf, 58.

[2]- A'raf, 182,183.

[3]- Yunus, 13,14.

[4]- Mülk, 2.

[5]- Kaf, 36-37.