Cevap: Demokrasinin çeşitli manaları olabilir ve diğer taraftan tanımlarda ve hukuki konularda ortak kelimelerden kaçınmak gerekmektedir. Bu yüzden tevhit karşısındaki demokrasinin şöyle açıklanması gerekmektedir:

a) Kanun içindeki demokrasi; insanın kendisini, ilahi kanunlara muhtaç görmemesi veya Allah'ın koymuş olduğu hükümleri değiştirme hususunda serbest bilmesidir. Bu durumda tevhit ve dindarlıkla uyuşmamaktadır. Eğer birisi, kendi oyu veya diğerlerinin oyu ile namaz, oruç ve hac gibi ilahi hükümleri değiştirmeye kalkarsa, bunu demokrasi adına da yapmış olsa yapmış olduğu bu iş batıldır.

b) Hükümlerin icraata geçirilmesi yöntemlerinde demokrasi; ibadet, muamele, ceza ve diyet konularında ilahi hükümlerin kabul edilmesi, ama bu hükümlerin nasıl uygulanacağı hususunda ve ülkenin yönetimi ve ekonomik, sosyal ve kültürel konularda halkın görüşüne başvurulması, şeklinde olan bir demokrasidir. Bu demokrasi tevhit ile çelişmemektedir ve İslam devletinde de bu konuya teveccüh edilmektedir.

---------------

1. İnsan Hakları Felsefesi, s. 116.