Süt Yardımcısı

Çocuğun asıl yiyeceği annenin sütüdür. Lakin, sadece anne sütü ile beslendiği durumda vitamin ve madeni maddeler yönünden daha zengin olması ve daha iyi gelişebilmesi için her gün çok az miktarda balık yağı ve azıcık meyve ona verin. Ama, çocuk büyüdükçe yemek ihtiyacı da çoğalmaktadır.

Bu durumda öteki yemeklerden süt yardımcısı olarak istifade etmek gerekir. Dört aydan ve en fazla altı aydan sonra artık çocuğu başka yemeklere alıştırmak gerekir. Çocuğun yemeği sade, kâmil ve sıvı olmalıdır. Her çeşit meyve suları çocuk için faydalıdır.

Sebzeleri pişirerek suyunu çocuğa verebilirsiniz. Kemik çorbası çocuğun gelişmesi için faydalıdır. Çocuğun dişi çıkınca ağır yiyecekler verebilirsiniz. Ona pişmiş patates, kaynamış yumurta, bisküvi, taze peynir, az miktarda ekmek ve kere, pişmiş pirinç, taze meyveler verin. Çocuğun yiyeceği de çeşitli olmalıdır. Ama ona ihtiyacı miktarında yemek vermeye dikkat edin, fazla değil.

Anne Sütü Yasak

Birkaç yerde çocuk anne sütünden mahrum edilmiştir:

1- Anne, herhangi bulaşıcı bir hastalığa tutulursa.

2- Anne, eğer kalp hastalıkları gibi tehlikeli bir hastalığa yakalanır ve doktor onu süt vermekten menederse.

3- Anne deli olur veya şuurunu elinden alan sinirsel bir hastalığa yakalanırsa.

4- Şiddetli bir şekilde kan azlığı olan ve süt vermesinin kendisine zararı olan bir anne.

5- Alkollü anneler veya eroin ve morfin alışkanlığı olan anneler. Zira o maddelerdeki zehirler sütün içine girmekte ve çocuğu da zehirlemektedir.

Annenin süt vermesinin kendisine zararı olduğu veya çocuk zehirlenmeye ve hastalığa maruz kaldığı bu gibi yerlerde çocuk anne sütünden mahrum edilmeli ve başkası vasıtası ile emzirilmelidir. Eğer süt veren bir kadın hamile olursa, yavaş yavaş çocuğunu kendi sütünden keserek başkası vasıtası ile onun beslenmesini sağlayabilir.

Süt Verme Programı

Bilginler çocuğa süt vermek için iki yöntem önermişlerdir. Bazıları çocuğun beslenmesi için düzenli ve dakik bir program tayin etmek ve çocuğa o program üzere belli aralıklarla süt vermek gerektiği görüşündedirler. Süt verme aralıklarını bazıları üç ve bazıları da dört saat olarak belirlemiş, her üç veya dört saatte bir çocuğa bir defa süt verilmesini ve bunların arasında süt vermekten kaçınılmasını tavsiye etmişlerdir.

Bazıları da bu yöntemi benimsememekte ve onun yerine serbest ve kendi kendiliğine meydana gelen bir düzeni önermektedirler. Bunlar diyorlar ki: Çocuk ne zaman acıkır ve süt isterse, süt verin. Bu yöntem, kendinizi belirli saatlerde çocuk aç olmasa bile süt vermeye mecbur etmenizden daha iyidir. Elbette ikinci öneri çok kolay olması ile birlikte benimsenen ve güzel bir görünümü de vardır. Çünkü, istek ve sunma programı olup, çocuk acıktığında süt vermeyi gerektirir, belirli saatlerde değil. Ama bu yöntem de büyük eksiklikleri olduğundan tercih edilmez bir duruma düşmektedir. Bu eksikliklerden bazıları şunlardır:

1- Çocuğun tam olarak ne zaman aç ve ne zaman tok olduğunu ayırt etmek mümkün değildir. Çünkü konuşamadığı için duygularını belirtemez. Çocuk ilk süt içtiğinde açlığını gidermek için olsa bile yavaş yavaş süt içmeye alışır ve emzirilmekten lezzet alır. Bu durumda çocuğun duyguları bazen onu tahrik eder ve diğerlerinin atifesini kendisine celbetmek için ağlamaya başlar. Annesi de onu susturmak için emzirmeye başvurur. Çocuk aç olmadığı halde ağlar. Anne de çocuğunun acıktığını zannederek ona süt verir.

Bazen aç olduğunda süt içer, bazen de tok olduğunda, düzensiz ve tok karnına yemek büyük insanlar için nasıl zararlı ise şüphesiz sindirim sistemi yeni çalışmaya başlayan çocuk için daha zararlıdır. Düzensiz ve programsız süt vermek çocuğun sindirim sisteminde hasarlar meydana getirebileceği gibi onda hastalıkların oluşması için ortam hazırlar.

Öyleyse, çocuğun ne zaman aç olduğunu ayırt etme mümkün olmadığı için programsız besleme yöntemi çocuğun selamet ve sağlığı açısından zararsız olmayacaktır. Çoğu çocuk hastalıkları düzensiz ve fazla yemekten kaynaklanmaktadır.

Hz. Ali (a.s) şöyle buyuruyor: "Fazla yemek ve yemek üstüne yemekten kaçının. Zira fazla yiyen kimse fazla hasta olur." [1]

2- Hesapsız ve düzensiz bir şekilde süt içen bir çocuk, şimdiden düzensizliğe alışır ve gelecekte düzensiz ve disiplinsiz bir kişi olur.

3- Her ağladığında emzirilen çocuk şimdiden ağlama ve feryat etmeye alışır ve gelecekteki yaşantısında hedefine ulaşmak için bağırmayı, ağlamayı ve ondan bundan istekte bulunmayı en iyi vasıta bilecektir. İşlerinde sabır ve tahammülü olmayacaktır. Çok kısa bir zamanda hedefine ulaşmak isteyecektir; hatta ağlamak, yalvarmak ve zillete boyun eğmek zorunda kalsa bile.

4- Böyle bir çocuğun babası, annesi ve ilgilenenleri huzur ve rahatlık göremezler. Zira, çocuk zaman zaman ağlar ve süt ister. Bundan dolayı ben, birinci yöntemi ikinci yönteme tercih ediyorum ve düzenli bir şekilde beslenmenin çocuğun cismi ve ruhi açıdan gelişmesinde daha faydalı olacağına inanıyorum.

Doktor Celali bu hususta şöyle yazıyor: Eğer uzman bir doktorun önerisiyle çocuğun süt içmesi için düzenli bir program önerilirse bu işe alışma meyli onda meydana gelir. Bu program ile her şeyden önce çocuğun açlık ve tokluk durumu elde edilir. Ayrıca, herkesin günlük yaşantısı kendi alışkanlığının etkisi altında olduğundan, düzenli bir şekilde süt içmek o çocuğun sonraki alışkanlığı için atılmış olan güzel bir temeldir. [2]

Russel yazıyor ki: Günümüzde terbiye edilmiş her anne çocuk bakımı konusunda bir takım sade hakikatleri tanımaktadır. Mesela; çocuğu ne zaman ağlarsa değil, belirli aralıklarla beslemenin ne kadar önemli olduğunu bilmektedir. Bu programa olan bağlılık, çocuğun hazmı için bu yöntemin daha faydalı olduğundan kaynaklanmaktadır...

Ayrıca bu, ahlaki bakımdan terbiye etmede de benimsenen bir yoldur. Çünkü, süt içen çocuklar büyüklerin sandığından daha hilekâr ve kandırıcıdırlar. Çocuklar ağlamakla istenilen sonuçlara kavuştuklarını görünce, devamlı bu yöntemden faydalanırlar. Daha sonraları sızlayıp yakınarak onlara şefkat ve muhabbet yerine nefret edildiğini görünce şaşırır, kalpleri kırılır ve dünya gözlerinde soğuk, kuru ve ruhsuz görünür. [3]

Lakin burada birkaç nükteyi hatırlatmakta yarar var:

1- Bütün çocuklar için ve bütün süt içme dönemlerinde bir yemek programı belirlenemez, çünkü çocuğun sindirim sisteminin ve yemek ihtiyaçlarının durumu her yaşta aynı değildir.

Çocuk, doğumunun başlangıcından itibaren kırk-elli güne kadar çok küçük bir mide ve sindirim sistemine sahiptir ve azıcık süt ile doluverir. Böyle bir çocuk azıcık süt ile doyar. Ama kısa bir süre sonra acıkır. Bu müddet zarfında ona kısa aralıklarla süt vermek gerekir. Mesela bir buçuk veya en fazla iki saatlik aralıklarla süt verilmelidir. Ama bu dönem sona erdikten sonra çocuğun gelişimine göre aralıklar fazlalaştırılabilir.

2- Bütün çocuklar cisim ve sindirim sistemi bakımında aynı yapıya sahip değillerdir. Bazıları erken ve bazıları da geç acıkırlar. Bunun için onların hepsi için aynı programı öngörmek doğru değildir.

Sorumluluklarının farkında olan ve çocuklarının sağlığına ilgi duyan iş bilir ve tecrübeli anneler çocuklarının özel durumlarını araştırarak ona uygun bir besleme programı düzenleyebilirler ve gerektiğinde çocuğun doktoru ile görüş alış-verişinde bulunabilirler.

3- Çocuğa süt verirken her defasında iyice doyurunuz. Elbette kadınlar, özellikle yeni doğan çocuğun çok çabuk uyuduğunu bilirler. Genellikle süt içtiği esnada doymadığı halde uyuyuverir. Bu durumda, çocuğun annesi iyice doyurmak için onun sırtına yavaş yavaş vurarak uyandırabilir.

4- Çocuğa süt vermek için dakik bir program düzenlediğiniz takdirde o programı tam olarak uygulamaya özen gösteriniz ve tayin edilmiş saatler arasında hiçbir zaman ona süt vermeyin. Ağlayıp sızlasa bile yavaş yavaş yemek programınıza alışması için sabırlı olun ve tahammül edin. O zaman kendi kendiliğine belirli anlarda uyanır ve süt ister. Böylelikle hem çocuk sabırlı, tahammüllü ve düzenli terbiye olur hem de siz huzurlu ve rahat olursunuz.

5- Çocuğun beslenme programını öyle bir şekilde ayarlayın ki bu programa alışması için gece yarısından sabah ezanına kadar ona yemek vermeyin. Böylece hem çocuk sessiz ve rahat uyur, hem de annesi birkaç saat dinlenmiş olur.

6- Her defasında çocuğa süt verdikten sonra göğsünüzün uç kısmını pamukla temizleyin. Bu, hem çocuğun sağlığı açısından faydalıdır hem de memenin parçalanmasını engeller.

7- Çocuk süt içtiği zaman genelde bir miktar hava midesine girer ve onun rahatsız olmasına, karnının şişmesine yol açar. Süt verdikten sonra onu kaldırarak yavaş yavaş sırtına vurunuz. Böylece hava dışarı çıkar ve çocuk karın ağrısına tutulmaz.

8- Çocuğa her iki göğsünüzden süt verin. Bu durumda hem sütleri kurumaz ve hem de göğüs ağrısına tutulmazsınız.

Kadının biri İmam Cafer-i Sadık'ın (a.s) kendisine şöyle buyurduğunu nakleder: "Çocuğuna bir göğüsten süt verme. Onun için tam bir yiyecek ve içecek olması için iki göğsünden süt ver". [4]

9- Süt veren anneler yorucu işlerden ve şiddetli sinirlenmelerden kaçınmalıdırlar. Zira şiddetli rahatsızlık ve sinirlenmeler sonucu, sütte çocuğa zarar verecek değişiklikler meydana gelir.

Annenin Sütü Olmazsa...

Eğer annenin sütü çocuğun ihtiyacı miktarında olmaz ise çocuğu tam olarak sütten mahrum etme hakkına sahip değildir. Aksine, ne kadar sütü varsa vermeli ve boşluğu öteki süt ve yiyeceklerle doldurmalıdır. Ama eğer hiç sütü yok ise (elbette çok nadir rastlanır) veya kusurlu ise anne sütüne benzeyen inek sütü veya kuru sütten istifade etmek istiyorsa aşağıdaki nüktelere dikkat etmesi gerekir.

1- İnek sütü genellikle anne sütünden daha koyu ve ağırdır. Bundan dolayı anne sütüne benzemesi için ona bir miktar kaynatılmış su katılmalıdır. Azıcık da ona şeker ilave edilir.

2- Eğer sütte mikrop varsa ölmesi için 15 dakika kaynatın.

3- Çocuğa verdiğiniz süt fazla sıcak veya fazla soğuk olmasın. Anne sütü sıcaklığında olsun.

4- Çocuğa süt verdikten sonra sütün bozularak çocuğu hasta etmemesi için biberonu sıcak su ile yıkayın.

5- Elinizden geldiği kadar sağlıklı ve taze sütten istifade etmeye çalışın. Eğer çocuğu beslemede kuru sütten istifade etmek isterseniz bu hususta doktor ile görüşün. Çünkü kuru sütün çeşitli ve değişik kısımları vardır. Her çeşit kuru süt her yaştaki her çocuk için uygun değildir. Bu konuda karar alacak ve sizlere yol gösterecek olan doktordur. Eğer doktor bir çeşit süt kullanmanıza izin verir, ama, çocuğunuzun tabiatına uygun gelmez ise ikinci defa doktora müracaat ederek tavsiyesine uyabilirsiniz.

Sütten Kesme

Çocuğa tam olarak iki yıl süt vermek gerekir. İki yıl süt içmek, Allah'ın her çocuğa tanıdığı haktır. Allah, Kur'an-ı Kerim'de buyuruyor: "Anneler tam iki yıl çocuklarına süt verirler." [5]

Eğer anne, iki yıl dolmadan çocuğu sütten mahrum etmek isterse, en azı 21 ay süt verme şartı ile yapabilir. İmam Cafer-i Sadık (a.s) şöyle buyuruyor: "En az süt içme devresi 21 aydır. Eğer bu müddet dolmadan önce çocuğu sütten keserlerse, ona zulmetmiş olurlar." [6]

Bu iki yıl zarfında çocuk başka yiyecekleri tanımıştır. Anne yavaş yavaş çocuğun sütünü azaltır ve onun yerine başka yiyecekler verir, süt içme devresi sona erince artık çocuğu sütten keserek başka yiyecekler kullanabilir. İş bilir ve tecrübeli anneler, çocuk için ne çeşit yiyeceği seçmeleri gerektiğini ve ne çeşit yiyeceklerin çocuğun tabiatına uygun olduğunu daha iyi bilirler.

Elbette çocuğu sütten kesmek o kadar da kolay ve rahat bir iş değildir. Muhakkak birkaç gün ağlar, sızlar ve bağırır; ancak, isteğinden tamamen vazgeçmesi için sabırlı olmak ve tahammül etmek gerekir. Anne, çocuğu sütten kesmek için sütü kötüleyebilir (elbette meşru miktarda) veya göğsünü çirkinleştirebilir, yine, göğsünün uç kısmına acı sürebilir.

Ama sakın onu korkunç şeylerle korkutmayın. Şunu unutmayın ki, çocuğu korkutmak doğru bir iş değildir ve bu iş onun cisminde ve ruhunda, ileride kendini gösterecek çok kötü etkiler bırakır.

Ayetullah İbrahim EMİNİ

------------

[1]- Müstedrekü’l Vesail, c.3, s.82.

[2]- Çocuk Psikolojisi, s.224.

[3]- Terbiye, s.78.

[4]- Vesailu’ş-Şiâ, c.15, s. 176.

[5]- Bakara, 233.

[6]- Vesailu’ş-Şiâ, c.15, s.177.