Soru 891: Kişilerin kendi sahip oldukları arazilerinde buldukları definenin hükmü nedir?

Cevap: Bu tip meselelerde ölçü İslam cumhuriyetinin kanunlarıdır.

Soru 892: Bir şahsın emlakinde yaklaşık yüz yıl önce yere gömülen bir miktar gümüş para bulunursa, bu define o emlakin sahibi veya alıcısı vb. gibi kanuni varisine mi aittir?

Cevap: Bu da önceden açıklanan define hükmündedir.

Soru 893: Madenlerin humusu hususunda şüphemiz var. Şöyle ki, büyük fakihler tarafından da açıklandığı üzere, çıkarılan madenlerin humusunu vermek farzdır. Devlet tarafından işletilen madenlerde devletin, madenleri Müslümanlara harcaması humusun farz oluşunu kaldırmaz. Çünkü bu madenler bizzat ya hükümete ait bir maldır ki bu durumda, o madenleri işletmeye kalkışan ve sonra oradan elde edilen gelirleri başkalarına hediye veya tasadduk eden şahıs gibidir. Bu ise humus delillerinin alanına giriyor. Çünkü bu delilleri sınırlandırmaya dair delil yoktur. Veya hükümet, milletin vekili olarak madenleri işletiyor. Bu durumda diğer vekâletlerde olduğu gibi vekil edene humus farzdır. Ya da hükümet halkın velisi olarak madenleri işletiyor. Her halükârda madenleri humusla ilgili delillerin genel ifadesinin kapsamından çıkarmaya bir delil yoktur. Öte yandan madenler kazanç gibi de olmadıkları için yıllık gider ondan çıkarılmaz. Bu husustaki görüşünüz nedir?

Cevap: Madenlerde, humusun farz olma şartlarından biri, onu bir kişi veya birkaç ortağın işletmesi ve ortaklardan her birinin özel malı olan payı, nisap miktarına ulaşmasıdır; bu şartlarda humus farz olur. Fakat hükümetin işlettiği madenler, şahıs veya şahısların özel mülkü olmadığı için onlarda humusun farz olma şartı yoktur. Bu durumda, hükümetin üzerine humusun farz olması söz konusu değildir. Buna binaen, bu madenlerde humusun farz olmayışı bir istisna değildir. Evet, özel madenleri işleten şahıs ve ortakların her birinin payı, işletme ve tasfiye masrafları çıkarıldıktan sonra nisaba ulaşırsa humus farz olur; nisap miktarı, altında yirmi dinar, gümüşte iki yüz dirhem veya bunlardan birinin değerindeki bir şeydir.

Soru 894: Bir insanın malına haram mal karışsa, bu malın hükmü nedir? Ve nasıl temizlenir? Eğer malına haram karışıp karışmadığını bilmezse ne yapmalıdır?

Cevap: Malında haram malın olduğunu bilirse fakat onun miktarını kesin olarak bilemezse ve sahibini de tanımazsa onu temizlemenin yolu humusunu vermektir. Ama malına haramın karışıp, karışmadığında şüphe ederse bir şey vermesi farz olmaz.

Soru 895: Hicrî-kamerî yılı girmeden önce birisine bir miktar borç verdim. Borç alan şahıs onu çalıştırmak istiyor; kârında ise ortak olacağız. Şimdi o mal benim elimde değil ve humusunu da vermemişim bu hususta görüşünüz nedir?

Cevap: Şimdilik borç verdiğiniz malın humusunu vermeniz farz değil. Fakat onu teslim aldığınız vakit farz olur. Ama borç verdiğiniz malın çalıştırılmasından elde edilen kazançta sizin hakkınız yoktur. Eğer ondan bir şey talep ederseniz bu faiz olur ve haramdır. Onu, kâr ve zarar ortaklığı kastıyla vermişseniz anlaşmaya göre kazancına ortak olursunuz ve sermayenin humusunu vermeniz farz olur.

Soru 896: Ben bankada memur olarak çalışıyorum. Bankada, yaptığım iş gereği beş yüz bin tümen uzun vadeli kâr ve zarar ortaklığı hesabıma yatırmam gerekti; bu para dört yıldan bu yana aynı hesaptadır. Her ayda kâr ortaklığı payımı alıyorum. Bu parada humus var mıdır?

Cevap: Bu parayı çekmek ve teslim almak imkânı olmadığı sürece, onun humusunu vermeniz farz değildir. Eğer karından yıllık ihtiyacınızdan sonra arta kalırsa humusunu vermeniz gerekir.

Soru 897: Bankadan bir belge almadan, kişinin kendi hesabına teminat olarak yatırdığı paraya humus düşer mi?

Cevap: Bankaya yatırılan para, kazancından olursa ve humus senesinin girişinde o meblağı bankadan çekme imkânı varsa sene başında paranın humusunu vermesi farzdır.

Soru 898: Kiracının, mülk sahibine teminat adıyla borç olarak verdiği paranın humusu kiracıya mı farzdır, mülk sahibine mi?

Cevap: Eğer verilen para kiracının kazancından olursa, söz konusu para kiracıya iade olduktan sonra onda humus farz olur. Elbette o parayı tekrar ev kiralamak için kullanırsa, şimdilik humus vermesi gerekmez. Mülk sahibi bu parayı borç olarak almışsa üzerine humus farz olmaz.

Soru 899: Eğer, hükümet, memurların maaşını birkaç sene geciktirerek verirse, memurlar bu parayı aldıklarında o senenin kazancından hesap ederek humus senesinin başında humusunu vermeleri mi gerekir? Yoksa bu paranın humusu yok mudur?

Cevap: Teslim alınan bu para o senenin kazancından sayılır. O senenin ihtiyacından fazla kalan miktarında humus farzdır.