Soru 551: Cemaat namazında imam nasıl niyet etmelidir; cemaat niyeti mi, münferit mi?

Cevap: Cemaat faziletini elde etmek isterse, imamın cemaat niyeti etmesi gerekir; ancak imamlık kastı olmaksızın namaza başlarsa, onun namazının ve diğerlerinin ona uymasının sakıncası yoktur.

Soru 552: Askeri mekanlarda idari saatlerde kılınan cemaat namazı vakitlerinde askeriyeye mensup olan bazı görevliler işlerinden dolayı cemaat namazına katılamıyorlar. Oysa işi idari saatten sonraya veya bir sonraki güne bırakmak mümkündür. Onların bu amelleri namazı hafife almak sayılır mı?

Cevap: Cemaat namazına katılmak kendiliğinden farz değildir; ancak kendi vaktinde kılınması daha faziletlidir. Namazın ilk vaktinin ve cemaat namazının faziletine erişmek için idari işleri, bu ilâhî farizayı cemaatle ve en az vakitte yerine getirebilecek şekilde ayarlasınlar.

Soru 553: Devlet dairelerinde cemaat namazı için çalışmaya ara verildiğinde mescitlerde, namazdan önce veya sonra yahut iki namaz arasında düzenlenen ve farz namazdan daha fazla vakit tutan tevessül duası veya diğer uzun dualar yahut müstehap namaz gibi farz olmayan ameller hakkında görüşünüz nedir?

Cevap: İslâm'ın şiarlarından olan bu ilâhî farizayı (namazı) yerine getirmek için düzenlenen cemaat namazı dışında okunan fazla dua ve müstehap ameller, idari saatin zayi olmasına ve görevlerini geciktirmeye sebep olursa, sakıncalıdır.

Soru 554: Çok sayıda insanların katılarak cemaat namazı kıldıkları yerin ezan ve ikamet sesinin duyulduğu 50 veya 100 metre yakınlığında ikinci bir yerde cemaat namazı düzenlemek sahih midir?

Cevap: Böyle düzenlenen ikinci bir cemaatin sakıncası yoktur; ancak dini tören olan cemaat namazının daha görkemli olmasını sağlamak için müminlerin bir yerde toplanarak hep birlikte bir cemaat namazı oluşturmaları daha uygundur.

Soru 555: Camide cemaat namazı kılınırken bir veya birkaç münferit olarak (tek başlarına) namaz kılıyorlar. Bu hareketin hükmü nedir?

Cevap: Bu amel cemaat namazını zayıflatmak ve halkın adil bildiği cemaat imamına hakaret ve saygısızlık sayılırsa, caiz değildir.

Soru 556: Bir mahallede birkaç cami var ve bütün bu camilerde cemaat namazı kılınıyor. Bu arada, bir camiyle arasında on ev ve diğer camiyle arasında iki ev kadar mesafe bulunan bir evde de cemaat namazı kılınıyor. Bunun hükmü nedir?

Cevap: Cemaat namazı, tefrika ve ihtilaf ortamı yaratmak vesilesi değil, vahdete vesile olmalıdır. Caminin yakınında olan evde cemaat namazı kıldırmak ihtilâf ve tefrikaya sebep olmazsa, sakıncası yoktur.

Soru 557: Caminin yönetim kurulunun teyit ettiği sabit imamdan izin almaksızın o camide başka birisinin cemaat namazı kıldırması caiz midir?

Cevap: Cemaat namazı kıldırmak, sabit imamdan izin almaya bağlı değildir. Ancak namaz vaktinde cemaat namazı için camide hazır olduğu zaman, sabit imamı rahatsız etmemek daha iyidir. Hatta bu iş (sabit imamdan izin almaksızın cemaat namazı kıldırmak) fitne ve benzeri şeylere sebep olursa, haramdır.

Soru 558: Cemaat imamı bazen konuşmalarında din alimine uygun olmayan şakalar yaparsa, bununla adaletten düşer mi?

Cevap: Şeriata aykırı bir davranış olmazsa, adalete zarar vermez.

Soru 559: İnsan iyice tanımadığı bir cemaat imamına uyabilir mi?

Cevap: İmamın adaleti hangi yolla olursa olsun cemaate sabit olursa, ona uymak caizdir ve cemaat namazı sahihtir.

Soru 560: Birisini adil ve takvalı bilen, aynı zamanda adil bildiği söz konusu adamın bazı yerlerde kendisine zulmettiğine inanan kimse buna rağmen onu adil bilebilir mi?

Cevap: O adamın (zulmettiğini bildiği kimsenin) bilerek, kasten, kendi ihtiyarıyla ve şer'î bir delili olmaksızın o işi yaptığı ispatlanmazsa, onun fasık olduğuna hükmetmesi caiz değildir.

Soru 561: İyiliği emretmeye ve kötülükten sakındırmağa gücü olduğu halde bunu yapmayan bir cemaat imamına uymak caiz midir?

Cevap: Söz konusu cemaat imamına göre geçerli sayılan bir mazeretten dolayı iyiliği emretmeyi terk ettiği ihtimali söz konusu olduğu için, sırf bu iş (iyiliği emretmeyi terk etmesi) onun adaletine zarar vermez ve ona uymanın sakıncası yoktur.

Soru 562: Sizce adaletin anlamı nedir?

Cevap: Adalet, şer'î açıdan haram olan işleri yapmaya engel olan ve takvalı olmayı gerektiren nefsanî bir halettir. Adaletin ispat olması için de genelde adaletli olmayı gösteren hüsn-i zahir (zahiren iyi oluşu) yeterlidir.

Soru 563: Biz bir grup genciz ve hüseyniyelerde bir araya geliyoruz. Namaz vakti yaklaşınca adil kişilerden birisini öne geçirerek namazda ona uyuyoruz; ancak bazıları itiraz ederek "İmam Humeyni, alim olmayan bir kimsenin arkasında namaz kılmayı haram etmiştir" diyorlar. Bunun hükmünü açıklar mısınız?

Cevap: Eğer din alimlerine ulaşmanız mümkünse, (namazda) alim olmayan insanlara iktida etmeyiniz (uymayınız).

Soru 564: İki kişi cemaat namazı düzenleyebilir mi?

Cevap: Maksat, birisi imam ve diğeri cemaat olmak üzere iki kişiden oluşan cemaat namazı teşkil etmek olursa, sakıncası yoktur.

Soru 565: Cemaatin, cemaat halinde kıldığı öğle ve ikindi namazında Fatiha ve sureyi okumasının farz olmayışına nazaran, dikkatini toplamak için Fatiha ve sureyi okursa, namazının hükmü nedir?

Cevap: Öğle ve ikindi gibi sessiz kılınması gereken namazlarda cemaat imamı Fatiha ve sureyi okumakla meşgulken cemaatin sessiz durması farzdır. Dikkatini toplamak için bile olsa, Fatiha ve sureyi okuması caiz değildir.

Soru 566: Cemaat imamının, bütün trafik kurallarına uyarak cemaat namazına gitmek için bisikletten yararlanmasının hükmü nedir?

Cevap: Bunun ne adalete bir zararı vardır ve ne de imamlığın sıhhatine.

Soru 567: Cemaat namazının sonları olması nedeniyle cemaat namazına yetişemeyen kimse, cemaat namazının sevabına yetişmek için Tekbiretü'l-İhram getirir; ayak parmakları üzerinde oturur; cemaat imamıyla birlikte teşehhüdü okur ve imamın selâmından sonra ayağa kalkarak birinci rekâtı okur. Sorum şudur: Dört rekâtlı namazların ikinci rekâtının teşehhüdünde de böyle yapması caiz midir?

Cevap: Cemaat namazının sevabına ulaşmak için bu şekilde cemaat imamına uymak, cemaat imamının namazının son rekâtındaki teşehhüdüne mahsustur.

Soru 568: Cemaat imamının, namazın ön hazırlıkları (mesela yol ücreti gibi) için ücret alması caiz midir?

Cevap: Sakıncası yoktur.

Soru 569: Cemaat imamının bir bayramda iki namaz -veya mutlak olarak bir vakitte iki namaz- için imamlık yapması caiz midir?

Cevap: Günlük farz namazlarda, cemaat namazını diğer cemaat için ikinci kez yenilemenin sakıncası yoktur. Hatta bu iş müstehaptır da; ancak bayram namazında sakıncalıdır.

Soru 570: Cemaat namazında, cemaat imamı yatsı namazının üçüncü veya dördüncü rekâtında ve cemaat de ikinci rekâtta olursa, cemaatin Fatiha ve sureyi sesli okuması farz mıdır?

Cevap: Fatiha ve sureyi sessiz okuması farzdır.

Soru 571: Cemaat namazının selâmından sonra Hz. Resulullah'a (s.a.a) salât getirme ayeti okunur ve namaz kılanlar da Hz. Muhammed (s.a.a) ve Ehl-i Beyti'ne (a.s) üç salavat getirirler. Ondan sonra da üç tekbir getirip, sonra siyasi sloganları (yani müminlerin yüksek sesle okudukları dua ve teberriyi) söylüyorlar. Bunun bir sakıncası var mıdır?

Cevap: Salât ayetini [1] okumak ve Hz. Resulullah'la (s.a.a) Ehl-i Beyt'ine (a.s) salavat getirmenin sakıncasız olduğu gibi, beğenilen bir iştir ve onun sevabı da vardır. Ayrıca büyük İslâm İnkılabının amaç ve hedeflerini hatırlatan; İslâmî şiarları yüceltmek sayılan tekbir ile diğer İslâmî sloganları dile getirmek, beğenilir bir harekettir.

Soru 572: Cemaat namazına ikinci rekâtta uyan kimse şer'i hükmü bilmeyişinden dolayı sonraki rekâtta yerine getirmesi gereken teşehhüt ve kunutu yerine getirmezse, namazı sahih midir?

Cevap: Namazı sahihtir; ancak ihtiyat gereği teşehhüdü kaza ederek, iki sehiv secdesi yerine getirmesi gerekir.

Soru 573: Namazda kendisine uyulan kimsenin razı olması şart mıdır? Acaba cemaate uymak sahih midir?

Cevap: Uymanın sıhhatinde, cemaat imamının rızası şart değildir ve namazını cemaatle devam ettirdiği sürece, memuma (cemaate) uymak sahih değildir.

Soru 574: Biri cemaat ve diğeri imam olmak üzere iki kişi cemaat namazı kılıyor. Üçüncü kişi gelerek ikinci kişiyi (memumu) imam sanıp ona uyar ve namazdan sonra onun imam değil, memum olduğunu anlarsa, üçüncü kişinin namazının hükmü nedir?

Cevap: Memuma (cemaate) uymak sahih değildir; ancak bilmeyerek uyar da rükû ve secdelerde kendi münferit vazifesini yerine getirirse, şöyle ki, kasten veya yanlışlıkla bir rüknü azaltmaz ve çoğaltmazsa, namazı sahihtir.

Soru 575: Yatsı namazı kılmak isteyen bir kimsenin akşam namazı kılan cemaate uyması sahih midir?

Cevap: Sakıncası yoktur.

Soru 576: “İmamın durduğu yerin cemaate oranla yüksek olmaması” hükmüne riayet etmemek namazı batıl eder mi?

Cevap: İmamın durduğu yerin cemaatin durduğu yere oranla yüksekliğinin şer'î açıdan affedilen miktardan fazla oluşu, cemaat namazının batıl olmasına sebep olur.

Soru 577: Cemaat namazının saflarının birini, tamamiyle namazı seferî olarak kılanlar oluşturur ve ondan sonraki safı ise, namazı tam kılanlar oluşturursa, öndeki safta olanlar (namazı seferî olanlar) iki rekât kıldıktan sonra, sonraki iki rekâtta imama uymak için hemen kalkarlarsa, acaba onların arkasındaki safta yer alanların namazlarının son iki rekâtı cemaat halinde mi, yoksa furada mıdır?

Cevap: Farz edilen soruda ki, aralıksız olarak bağlanılırsa, cemaat bakîdir.

Soru 578: Cemaat namaz için birinci safın iki tarafından birinin başında durursa, acaba onunla imam arasında vasıta olan diğer cemaat başlamadan önce namaza başlayabilir mi?

Cevap: Cemaat imamı namaza başladıktan sonra, onunla imam arasında vasıta olan diğer cemaat namaza başlamak için hazırlanır ve tekbir söylemeye yakın olurlarsa, o adam cemaat niyetiyle namaza başlayabilir.

Soru 579: Bir kimse üçüncü rekâtta cemaate katılır ve imamın birinci rekâtta olduğunu sanarak hiçbir şey okumazsa, namazını yenilemesi farz mıdır?

Cevap: Rükûa gitmeden önce bunun farkına varırsa, kıraat etmesi (Fatiha ve sureyi okuması) farzdır. Eğer vakit yoksa, Fatiha suresini okumalı ve rükûda imama yetişmelidir. Ancak rükûdan sonra farkına varırsa, namazı sahihtir ve üzerine bir şey gelmez. İhtiyaten müstehap olarak kıraati yerine getirmediği için iki sehiv secdesi de yapmalıdır.

Soru 580: Devlet dairelerinde ve liselerde cemaat namazı kılmak için çok ciddi bir şekilde cemaat imamına ihtiyaç vardır. Bölgede ise benden başka din alimi olmadığından çeşitli yerlerde bir fariza için üç veya dört kere cemaat imamı olmak zorunda kalıyorum. Bir namazı bu şekilde ikinci defa kılmayı bütün taklit mercileri caiz bilmekteler. Bu durumda ikiden fazlasını ihtiyat olarak kılınan kaza namazı niyetiyle kılmak caiz midir?

Cevap: Farz edilen soruda ihtiyat için kılınan kaza namazıyla imamlık yapmak sahih değildir.

Soru 581: Şehrin camilerinden birinin yakınındaki üniversiteye ait binada üniversite sorumluları tarafından cemaat namazı kıldırılıyor. Aynı zamanda o camide de cemaat namazı kıldırılıyor; buna binaen camideki cemaat namazına katılmanın hükmü nedir?

Cevap: Memuma göre uyma ve cemaat namazının sıhhati için gerekli şer'î şartlara sahip olan cemaat namazına katılmanın, aynı anda cemaat namazı kılınan camiye yakın olsa bile sakıncası yoktur.

Soru 582: Müçtehit olmadığı halde yargı işinde çalışan imamın arkasında namaz kılmak sahih midir?

Cevap: Yargı görevini yürütmesi, ataması sahih olan kimsenin atamasıyla olursa, ona uymanın sakıncası yoktur.

Soru 583: Seferî (yolculuk) meselesinde İmam Humeyni'yi taklit eden bir kimsenin İmam Humeyni'yi taklit etmeyen bir cemaat imamına uymasının hükmü nedir; özellikle Cuma namazında?

Cevap: Farklı kişileri taklit etmek namazda imama uymanın sıhhatine engel olmaz; ancak cemaatin taklit merciinin fetvasına göre seferî (yolcu) olan ve cemaat imamının taklit merciinin fetvasına göre tam olan namazda veya bunun tam tersi durumda imama uymak sahih değildir.

Soru 584: Cemaat imamı Tekbiretü'l-İhramdan (İftitah tekbirinden) sonra yanlışlıkla rükûa giderse, cemaatin vazifesi nedir?

Cevap: Cemaat, namaza katıldıktan sonra bunun farkına varırsa, niyetini münferit ederek (cemaat namazından ayrılarak) Fatiha ve sureyi okuması farzdır.

Soru 585: Okullarda baliğ olmayan öğrencilerden birkaçı cemaat namazının üçüncü veya dördüncü safından sonra durur ve o saflardan sonra imama uyan birçok mükellef varsa, sonraki saflarda olan mükelleflerin namazlarının hükmü nedir?

Cevap: Öyle ki onların namazlarının sahih olduğunu bilirlerse, imama uyabilir ve camaatle namaz kılabilirler.

Soru 586: Cemaat imamı mazur olursa, cemaat namazı kıldırabilmesi için gusül yerine teyemmüm alması yeterli midir?

Cevap: Şer'an mazur olursa, cenabet guslü yerine teyemmümle cemaat imamlığı yapabilir ve ona uymanın da sakıncası yoktur.

------------

[1]- Ahzâb Suresi'nin 56. ayet-i kerimesi. Ayetin meali şöyledir: "Allah ve melekleri Peygamber'e salât getirirler. Ey iman edenler! Siz de ona salât getirin ve tam bir selâmla onu selâmlayın."