Soru 851: Bağışta ve bayram hediyesinde humus[1] var mıdır?

Cevap: Bağış ve hediyede humus yoktur. Fakat yıllık ihtiyacından fazlasının humusunu vermesi ihtiyaten müstehaptır.

Soru 852: Bankaların ve karz-ı hasen kurumlarının (faizsiz borç verme alanında çalışan mali kurumların) kendi müşteri ve üyelerine verdiği ödüllerde humus var mıdır?

Cevap: Ödül ve hediyelerde humus farz değildir.

Soru 853: Şehit Kurumu'nun şehit ailelerine verdiği paranın yıllık ihtiyaçlarından fazla kalan miktarında humus var mıdır?

Cevap: Şehit Kurumu'nun şehit ailelerine verdiği hediyelerde humus yoktur.

Soru 854: Baba, kardeş ve akrabanın verdiği harçlık hediye sayılır mı? Harçlık veren şahıs malının humusunu vermeyen birisi ise, harçlığı alan şahsın aldığı miktarın humusunu vermesi gerekir mi?

Cevap: Bağış ve hediyenin gerçekleşmesi onları veren şahsın kastına bağlıdır. Eğer kendilerine verilen harçlıkta humusun lazım gelip gelmediği hususunda kesin bilgileri yoksa onun humusunu vermeleri farz değildir.

Soru 855: Kızıma çeyiz olarak verdiğim daireye humus düşer mi?

Cevap: Kızınıza bağışta bulunduğunuz dairede -bu bağış sizin maddi durumunuza göre örfen normal karşılanırsa- eğer üzerinden yıl geçmeden hediye etmişseniz humus yoktur.

Soru 856: İnsanın, kendi malını üzerinden bir yıl geçmeden hanımına hediye etmesi, -hanımının o malı ev alımı veya başka ihtiyaçlarında kullanmak için biriktireceğini bildiği takdirde- caiz midir?

Cevap: Bu işi yapması caizdir. Hanımına bağışta bulunduğu mal, örfen onun maddi durumuna uygun miktarda olur ve humus vermekten kaçmak kastıyla da olmazsa onda humus yoktur.

Soru 857: Eşler, mallarına humus düşmemesi için, humus yılı tamamlanmadan yıllık kazançlarını birbirlerine hediye ediyorlar. Bu konuda hüküm nedir?

Cevap: Humustan kaçmak için bu şekilde bağış yapmakla üzerlerine farz olan humus kalkmaz.

Soru 858: Müstehap hac masrafları için bir meblağ şirkete yatıran bir şahıs Beytullah'ı ziyarete muvaffak olmadan vefat ediyor. Bu paranın hükmü nedir? Bu durumda ölen şahsın yerine naip tutularak müstehap haccın yerine getirilmesi ve bu paranın humusunun verilmesi farz mıdır?

Cevap: Para karşılığında şirketten aldığı belge (kazandığı hak) şu anki değeri ile onun mirasından sayılır. Eğer ölen şahsın boynunda hac mükellefiyeti yoksa ve bu parayla hacca gidilmesini vasiyet etmemişse, bu parayı hacca naip[2] göndermekte kullanmak farz değildir. Eğer o paraya önceden humus gelmiş ve ödememişse, sorudaki varsayıma göre onun humusun ödenmesi gerekir.

Soru 859: Babadan oğluna bağış veya miras yolu ile bir bağ kalıyor. Bağ hediye ya da miras olarak oğula devredildiğinde yüksek bir değere sahip değildi; şimdi değeri yükselmiştir. Acaba fiyat artışı sonucu meydana gelen bu değer artışında humus var mıdır?

Cevap: Değerleri sonradan yükselse bile hediye ve mirasta humus yoktur. Elbette o yeri ticari maksatla satmaz ve değerinin yükselmesini beklerse durum değişir.

Soru 860: Sigorta şirketinin bana borcu var ve tedavi masrafı olan bu parayı anlaşmaya göre bana ödeme yapması gerekiyor. Acaba bu parada humus var mıdır?

Cevap: Sigortanın kefalet olarak ödediği malda humus yoktur.

Soru 861: İleride gereken evlilik eşyaları almak için kendi maaşımdan biriktirdiğim nakit paraya humus lazım gelir mi?

Cevap: Maaşınızdan biriktirdiğiniz nakit paranın, evlenmek için gerekli olan eşyaları almak için olsa bile humus yılının başında humusunu vermeniz farzdır. Ancak kısa bir süre içinde o parayı gerekli evlilik masraflarınınız için kullanırsanız ve humusunu verdiğiniz takdirde o eşyaları almada sıkıntıya düşecekseniz, humus vermeniz gerekmez.

Soru 862: İmam Humeyni'nin “Tahriru’l-Vesile” adlı fıkıh kitabında "Kadının mihrinde humus yoktur" denilmektedir. Fakat bu hüküm peşin verilen mihrde mi, süreli olan mihrde mi olduğu açıklanmamıştır. Bu konuyu açıklar mısınız?

Cevap: Ne peşin mihrde (mihr-i muaccelde) ve ne de süreli mihrde (mihr-i müeccelde) humus yoktur. Bunun para veya mal olması da fark etmez.

Soru 863: Devlet, bayram öncesi memurlara bayramlık olarak az bir karşılıkla ev eşyası veya gıda maddeleri veriyor. Bunlardan bir kısmı yılbaşına kadar elimizde kalıyor. "Memurlara verilen karşılıksız bayramlıkta (hediye olduğu için) humus yoktur". Fakat bize verilen bu mallar tam anlamıyla hediye sayılmaz; çünkü bunların karşılığında bir miktar para veriyoruz. Acaba o mallar için verdiğimiz para miktarına mı, yoksa onun tam değerine mi humus lazım gelir?

Cevap: Söz konusu takdirde elinizde kalan malın bizzat kendisini veya şimdiki değerini ölçü alıp ona ödediğiniz miktara oranla humusunu vermeniz farzdır.

Soru 864: Humus borcunu deftere kaydeden bir şahıs humusunu ödemek üzereyken vefat ediyor. Bir kız çocuğu dışında ailesinin bütün fertleri bu humusu vermek istemiyorlar. Aynı zamanda bu mirastan ölü ve kendileri için harcama yapıyorlar. Bunu dikkate alarak şu hususları cevaplandırmanızı rica ederiz:

1- Ölünün menkul veya gayrimenkul mallarını damadının ya da varislerinden birinin kullanmasının hükmü nedir?

2- Merhumun evinde damat ve varislerinin yemek yemelerinin hükmü nedir?

3- Bu şahısların ölünün malında geçmişte yapmış oldukları tasarruflarının hükmü nedir?

Cevap: Eğer ölü, malından bir miktarının humus olarak verilmesini vasiyet etmişse ya da varisleri ölüden kalan mirasta bir miktar humus borcu olduğunu biliyorlarsa, o malda tasarruf edemezler. Vasiyetini yerine getirmedikçe ya da humus borcu mirastan çıkarılmadıkça, o malda tasarruf etmeleri gasp hükmündedir. Geçmişte yapmış oldukları harcamalar için de zamindirler.

-------------

[1]- Şia fıkhına göre, bazı özel şartlar dâhilinde kazanç, define vb. malların beşte birinin masum imamların (a.s) naibi olarak humus yetkilisine veya onun izniyle Hz. Resulullah'ın (s.a.a) soyundan olan fakir kimselere verilmesi gerekir. Buna “humus” denir.

[2]- Başka birisi tarafından herhangi bir ibadeti ücretle veya ücretsiz olarak yerine getiren şahıs.