Bu ayetlerde açıkça kınanan şeyin dünyanın bağlılık, tutsaklık, bu kalıcı olmayan geçici şeylere razı olmak ve onlarla yetinmek olduğunu görmekteyiz. Bu alanda Kur’an-ı Kerim'in asıl mantığını sergileyen ayetlerden bazıları:

1-  "Servet ve oğullar, dünya hayatının süsüdür; iyi ve kalıcı ise, (yani ölümünden sonra, insana yararı olan iyi işler) Rabbinin nezdinde hem sevapça daha hayırlı, hem de ümit bağlamaya daha layıktır."[1]

 Bu ayette arzunun zirvesinden bahsedilmektedir; arzunun zirvesi insanın onun için yaşadığı ve onsuz hayatın kendisi için çürük ve anlamsız olduğu şeydir.

2-  "Huzurumuza çıkacaklarını beklemeyenler, dünya hayatına razı olup onunla rahat bulanlar ve ayetlerimizden gafil olanlar yok mu, işte onların kazanmakta oldukları (günahlar) yüzünden varacakları yer, ateştir!"[2]

 Bu ayette reddedilen ve olmaması gereken bir şey olarak telakki edilen şey, ahiret hayatına ümitsizlik, maddiyata razı olup onlarla yetinmek ve refaha, rahatlığa dalmaktır.

3-  "Onun için sen bizi anmaktan yüz çeviren ve dünya hayatından başka bir şey istemeyen kimselere yüz verme. İşte onların erişebilecekleri bilgi budur."[3]

 4- "Onlar dünya hayatıyla şımardılar. Oysa ahiretin yanında dünya hayatı, geçici bir faydadan başka bir şey değildir." [4]

 5-  "Onlar, dünya hayatının görünen yüzünü bilirler. Ahiretten ise, onlar tamamen gafildirler." [5]

 Başka ayetler de aynı manayı vurgulamaktadır. Bu ayetlerin hepsinde insanın dünyayla ilişkisinde reddedilen ve olmaması gereken olarak telakki edilen şey dünyanın, arzunun zirvesi, son noktası görülmesi ve ona razı olunup kanaat edilen, yetinilen bir gaye olmasıdır. Buna ilaveten insanı meşgul eden, eğlendiren ve insanın onda huzurunu bulmak istediği şey olarak algılanmasıdır. Bu tür irtibat, insanı dünyadan yararlandırmak, dünyayı insanın istifadesine sunmak yerine, insanı dünyaya kurban eden ve insanlık makamından uçuruma yuvarlayan ilişki şeklidir.

Nehc'ül-Belâğa da Kur’an-ı Kerim'in izleyicisi olarak insanların dünyayla ilişkisini aynen iki bölüme ayırmış görünüyor. Çoğunluğu teşkil eden birinci bölümdeki öğütler de, büyük bir dikkatle, teşbihlerle, kinaye ve akıcı işaretlerle ve etkili bir ahenk ve harmoniyle dünya hayatının kalıcı olmadığı ve ona gönül bağlamaya değmeyeceği açıklanmıştır; ikinci bölüm öğütlerde ise sonuç alınmaktadır, aynen Kur’an-ı Kerim'in sonuç alma yöntemi izlenmektedir.

Nehc'ül-Belâğa 32. hutbesinde insanları önce dünya ehli ve ahiret ehli diye iki kısma ayırıyor:

Dünya ehli ise, kendi aralarında dört gruba ayrılmıştır:

Birinci grup koyun gibi sessizdir, ne zor ve gösterişle ve ne de perde arkasında ve aldatmayla hiçbir çeşit bozukluğa bulaşmayan insanlardır; ancak bunun tek sebebi, beceremedikleri içindir; bunlar arzu etmelerine rağmen güçleri olmayan insanlardır.

İkinci grup, hem arzu eden ve hem de gücü olan kimselerdir; kemerlerini sıkar para ve servet biriktirirler veya bir güç ve iktidar elde ederler, makam ve mevkilere geçer ve hiçbir azgınlığı esirgemezler.

Üçüncü grup, koyun giysisindeki kurtlar gibidir, buğday gösterip arpa satanlardır, ahiret ehli simasında dünya ehli olanlardır; ahiret ameliyle dünyayı dilerler, kendilerini ancak gönüllü göstermeye çalışırlar, adımlarını sık sık atar, eteğini beline çevirir, halkın arasına girip güvenlerini sağlamaya ve insanların emanettarı olmaya uğraşır.

Dördüncü kısım, riyaset ve önderlik hasretiyle, insanların başına geçme ateşiyle yanıp tutuşan, fakat nefislerinin hakir olması onları evlerinde oturtan ve bu düşüklüklerini gizlemek için zahitlerin, takvalıların elbisesine bürünen insanlardır.

--------------

[1]- Kehf, 46.

[2]- Yûnus, 7.

[3]- Necm, 29-30.

[4]- Ra'd, 26.

[5]- Rûm, 26.