“İmam Bâkır” diye meşhur olan Muhammed b. Ali b. Hüseyin b. Ali b. Ebi Talib (Arapça: الإمام الباقر عليه السلام), Şiaların beşinci İmamıdır.

İmam Muhammed Bakır (a.s) anne ve baba tarafından Haşim oğullarından olan ilk Haşimidir ve ayrıca nesebi, anne ve baba tarafından İmam Ali’ye (a.s) ulaşmaktadır.[1]

Lakapları, Şakir, Hadi ve Bakır’dır. “Bakır” en meşhur lakabıdır. “Bakır” yarıp açan anlamına gelir. Yakubi şöyle yazmaktadır: İlmi yardığı için “Bakır” olarak adlandırılmıştır.[2] Meşhur künyesi, Ebu Cafer’dir.[6] Hadis kaynaklarında daha çok "Birinci Ebu Cafer" olarak zikredilmektedir.

İmamet süresi 19 yıldır. Küçük yaşta Kerbela vakıasına tanık olmuştur.[3] İmam Muhammed Bakır’ın (a.s) zamanında tarihî koşulların münasip olmasından dolayı İmam (a.s) büyük bir ilmî hareket başlatmış ve daha sonra İmam Cafer Sadık (a.s) zamanında bu hareket doruk noktasına çıkmıştır. İlim, züht, azamet ve fazilet noktasında herkesten üstün olduğu belirtilen İmam Bakır'dan (a.s), fıkıh, tevhit, Kur'an, sünnet ve ahlak konularında çok sayıda hadis nakledilmiştir.

Ayrıca Hz. Muhammed Bakır'ın (a.s) imameti döneminde Şia'nın ahlak, fıkıh, kelam ve tefsir gibi çeşitli alanlardaki görüşlerinin yazılması konusunda büyük adımlar atılmıştır.

Şehadeti:

İmam Muhammed Bakır (a.s) hicretin 114. yılında, Zilhicce ayının yedisinde vefat etti.[4] Vefat ettiği yıl ve şehadeti hakkında da farklı görüşler bulunmaktadır.

İmam'ı (a.s) kim veya kimlerin şehit ettiği konusunda farklı tarihî nakiller bulunmaktadır. Bazı kaynaklarda, Hişam b. Abdülmelik’in onun şehadetindeki en önemli faktör olduğu belirtilmiştir.[5] Bazıları İbrahim b. Velid’in zehirletilerek, şehit edilmesindeki faktör olduğu belirtilmiştir.[6] Bazı rivayetlerde ise uzun yıllar boyunca İmam Muhammed Bakır’a (a.s) derin kin ve nefret duyan Zeyd b. Hasan’ın (a.s) bu komplonun yöneticisi olduğu belirtilmiştir.[7] Her takdirde, İmam Bakır’ın (a.s) şehadeti Hişam b. Abdülmelik’in döneminde gerçekleşmiştir.[8] Zira Hişam’ın hilafeti hicretin 105. yılından 125. yılına kadar sürmüştür. İmam Muhammed Bakır’ın (a.s) vefatını tarihsel olarak en geç belirten nakillere göre ise, İmam Muhammed Bakır (a.s), hicretin 118. yılında şehit olmuştur.

Nakiller görüntüde farklı olsa da hepsinin bir şekilde doğru olma ihtimali, uzak bir ihtimal değildir. Zira her rivayet ve nakilde işaret edilen farklı kişilerin İmam Bakır’ın (a.s) şehadetinde rol almaları mümkündür. Hişam b. Abdülmelik’in İmam Muhammed Bakır’a (a.s) karşı olan zalimce ve acımasızca davranışları ve Emevilerin Hz. Ali (a.s) hanedanına karşı inkâr edilemez düşmanlıkları göz önünde bulundurulduğunda İmam'ın (a.s) şehit edilmesinde –elbette gayri aleni bir şekilde- bir güç odağının olduğu ortaya çıkmaktadır.

İmam Muhammed Bakır (a.s) Cennetü’l Baki mezarlığında babası İmam Seccad (a.s) ve babasının amcası İmam Hasan Mücteba’nın (a.s) yanında defnedilmiştir.[9] İmam'ın (a.s) namaz kıldığı elbiseyle defnedilmesini[10] ve vefatından sonra on yıl boyunca da Mina'da kendi malından matem merasimi düzenlemelerini vasiyet ettiği nakledilmiştir.[11]

Ehlisünnet büyükleri de İmam Muhammed Bâkır’ın (a.s) ilmî ve dinî şöhretine tanıklık etmişlerdir. Kabr-i şerifleri Medine’de Cennetü’l Baki mezarlığındadır.[12]

-----------------

[1]- Şeyh Müfid, el-İrşat, s. 508.

[2]- Yakubi, Tarih-i Yakubi, c. 2, s. 289.

[3]- Yakubi, Tarih-i Yakubi, c. 2, s. 289.

[4]- Firaku’ş-Şia, s. 61; İ’lamü’l Vera, Zilhicce yerine, Rebiülevvel ayını söylemiştir. Bkz. s. 259.

[5]- Kef’emi, Misbah, s. 691.

[6]- Delailü’l İmamet, s. 216; Menakib İbn-i Şehraşub, c. 4, s. 228.

[7]- Firaku’ş-Şia, s. 61; İ’lamü’l Vera, s. 259.

[8]- Tarih-i Yakubi, c. 2, s. 289; Murucu’z-Zeheb, 3/219.

[9]- Firaku’ş-Şia, s. 61; Usul-u Kâfi, 2/372; İrşadü’l Müfid, 2/156; Delailü’l İmamet, s. 216; İ’lamü’l Vera, 259; Keşfü’l Ğumme, 2/327; Tezkiretü’l Havas, s. 306; Misbahü’l Kef’emi, s. 691.

[10]- Şebravi, el-İthaf bi Hubbi'l Eşraf, s. 287.

[11]- Men La Yahzuruhu'l Fakih, c. 1, s. 182.

[12]- Kuleyni, Kâfi, c. 1, s. 469; El-Müfid, el-İrşat, s. 508.