Ali b. Ebi Talip (Arapça: علي بن أبي طالب) (Hicretten önce 23, Hicrî Kameri 40), Şiaların birinci imamı, sahabe, rivayet eden, vahiy katibi olan İmam Ali (a.s), Ehlisünnet nezdinde Hulefa-i Raşidin’in (dört büyük halife) dördüncüsüdür. Babası Ebutalib ve annesi Fatime binti Esed’dir. İslam Peygamberi Hz. Muhammed b. Abdullah’ın (s.a.a) amcasının oğlu, damadı, Hz. Fatıma’nın (s.a) eşi, Şiaların on bir İmam’ının (a.s) ced ve babalarıdır.

İmam Ali b. Ebi Talib (a.s) hicretten 23 yıl önce, Fil yılının 30. yılında Recep ayının 13’ünde Cuma günü Mekke’de Kâbe’nin içinde dünyaya gelmiştir.[1]

Şia tarihçileri ve çok sayıda Ehlisünnet âliminin söylediğine göre Kâbe’nin içinde dünyaya gelmiş ve anne ile baba tarafından Haşimi olan ilk kimsedir. Hz. Muhammed'e (s.a.a) ilk iman eden kişidir. Şia’nın görüşüne gore Allah’ın emri ve Hz. Peygamber’in (s.a.a) tasrihi ile Allah Resulü’nün (s.a.a) kendisinden hemen sonraki halifesidir.

Onun hakkında bir çok fazilet saymışlardır. Kureyş’in, Hz. Peygamber’i (s.a.a) öldürmeğe kastettiği zaman o, düşmanların aldanması için Hz. Peygamber’in (s.a.a) yatağına yatmış ve bu yolla Hz. Peygamber (s.a.a) gizlice hicret etmiştir. Hz.Peygamber (s.a.a), kendi kardeşlik akdini Hz. Ali (a.s) ile okumuştur.

Ali b. Ebu Talib (a.s), Hz. Peygamber'in (s.a.a) emri ile katılmadığı Tebuk Savaşı hariç, Hz. Peygamber'in (s.a.a) tüm savaşlarına katılmış ve İslam’ın en cesur ve onur duyulan komutanı olmuştur. İmam Ali (a.s) Bedir savaşında müşriklerden bir çoğunu öldürmüştür. Uhud savaşında Hz. Peygamber’in (s.a.a) canını korumuştur. Hendek savaşında Amr b. Ebduved’i öldürerek, savaşı sonlandırmıştır. Hayber savaşında kalenin büyük kapısını kopararak, savaşı devam ettirmiştir.

Şia kaynakları ve Ehli Sünnet’in bazı kaynaklarına göre, Kur’an-ı Kerim’den yaklaşık 300 ayet onun faziletine delalet etmektedir.[2] Hz. Peygamber (s.a.a) son hac farizesinden sonra Allah-u Teala’nın “Tebliğ” ayetindeki emri ile halkın “Gadir-i Hum” bölgesinde toplanmaları emrini verdi. Sonra Gadir hutbesini okuyup, İmam Ali’nin (a.s) elini kaldırarak, şöyle buyurdu: “Ben kimin mevlası isem, Ali de onun mevlasıdır. Allah’ım! Onu sevenleri sev ve ona düşman olanlara düşman ol.” Bu hutbeden sonra Ömer b. Hattab gibi halifeler İmam Ali’yi (a.s) kutladılar ve ona “Emir’ül Müminin” lakabıyla hitab ettiler.

Şia ve bazı EhliSünnet müfessirlerine göre, “İkmal” ayeti bu günde nazil oldu. Şia inancına göre, Hz. Peygamber (s.a.a) “Men kuntu mevlahu fe Aliyyün mevlahu” sözünü Gadir-i Hum günü söylemiştir ve Hz. Peygamber’in (s.a.a) halifesini belirlemektedir. Bu esas gereğince Şialar, başka fırkalardan ayırt eden kendi hüviyetlerini İmam Ali’nin (a.s) Allah tarafından halifeliğe ve İmamlığa seçildiği inancını bilmektedirler. Ehlisünnet inancı ise, Hz. Peygamber’in (s.a.a) halifesini halkın seçimi olarak bilmektedir.

Hz. Peygamber (s.a.a) dünyadan göçer göçmez, bir grup Sakife’de Ebu Bekir’e halife unvanı ile biat ettiler. Hz. Ali (a.s) ise, Müslümanların ısrarı ile Ebu Bekir, Ömer ve Osman’ın hilafetinden 25 yıl sonra hükumetin sorumluluğunu üstlenmiştir.[3]

O, kısa süren hükumeti döneminde üç ağır iç savaşla karşı karşıya kalmış ve sonunda Kufe Mescidi'nin mihrabında namaz kıldığı sırada Haricîlerden biri tarafından şehit edilmiş ve gizlice Necef’de toprağa verilmiştir.[4]

Arap Edebiyatı, kelam, fıkıh, tefsir gibi İslam ilimlerinin birçoğu ona ulaştığı söylenmekte ve çeşitli fırkalar kendi senet silsilelerini ona ulaştırmaktadırlar. “Nehсü'l Belâğa” unvanıyla meşhur olan kitap, Hz. Ali’nin (a.s) seçilmiş olan konuşmaları ve mektuplarını içermektedir. Onun hakkında değişik dillerde yazılmış olan birçok eser bulunmaktadır.

İmam Ali’nin (a.s) Necef şehrinde bulunan türbeleri, Şia kültüründe mukaddes mekanlardan ve ziyaretinde dikkat edilen yerlerdendir. Bazı kaynaklarda “İmam Ali’nin (a.s) hareminde defnolunanlar” unvanıyla yad edilen ileri gelen şahıslar bu mekanda defnolunmuşlardır.

------------

[1]- Müfid, el-İrşad, c.1, s.5 Yaddaş-1: “Mekke’de Beyt’ül Haram’da dünyaya geldi”. Mes’udi (vefat: 346 h.k.) İmam’ın (a.s) doğum yeri hakkında şöyle yazmıştır: “Dünyaya geldiği yer Kâbeydi.”.

[2]- Erbili, Keşf’il Ğumme, 93; Suyuti, Tarih’ul Hulefa 189.

[3]- İbn-i Ebil Hadid, Şerh-i Nehc’ül Belağa, c.6, s.8.

[4]- Meclisi, Bihar’ul Envar, c.42, s.29.