Müslümanlar Kur’an ve hadislerdeki karine ve delillerle Kadir Gecesinin hangi gece olduğu konusunda bazı ihtimallere yer vermişlerdir. Buna rağmen, İmamlardan nakledilen bazı rivayetlerden bu gecenin hangi gece olduğunu varsaymak mümkündür.

Şia’nın Görüşü

Şia rivayetlerine göre, Kadir Gecesi Ramazan ayının 19, 21 veya 23. gecelerinden biridir. Ancak 23. gece olma ihtimali yüksektir. Bundan dolayı İbn-i Babeveyh Şeyh Saduk şöyle demektedir: “Büyüklerimizin hepsi Kadir Gecesi hakkında bir sözü söylemektedirler ve o da bu gecenin yirmi üçüncü gece olduğudur.”[1] İmam Sadık’tan (a.s) nakledilen bir rivayete göre Kadir Gecesi Kıyamet gününe kadar bakidir ve o da Ramazan ayında gerçekleşmektedir.”[2] Başka bir rivayete göre, on dokuzuncu gece takdir, yirmi birinci gece onay ve yirmi üçüncü gece imzadır.[3]

Ehlisünnet'in Görüşü

Ehlisünnet, nebevi hadise dayanarak Kadir Gecesinin Ramazan ayının son on gününden birinde olduğu görüşündedir. “Kütüb-ü Sitte” kitaplarında nakledilen hadislerin[4] geneline göre bu gece yirmi yedinci gecedir. Bu gecede Kadir Gecesi idrak edilmekte ve ihya edilmektedir.

Ehlisünnet'ten bazılarına göre Hz. Resul-ü Kibriya Efendimiz (s.a.a) hayatta olduğu süre zarfında Kadir Gecesi tekrar edilmekteydi. Ancak Efendimiz vefat ettikten sonra artık Kadir Gecesi yoktur![5] Bir başka gruba göre ise Kadir Gecesi, yılın her gününde cari olmakta ve belli bir günü yoktur. Bu gece, Bi’set yılında Ramazan ayında olmuş, ancak sonraki yıllarda başka aylardan birinde olması da mümkündür.[6]

Kur’an-ı Kerim’de Kadir Gecesinin önem ve faziletini açıklayan ve bu geceyi özel olarak vurgulayan "Kadir suresi" adı altında bir sure bulunmaktadır. Bu gecenin faziletlerinden bazıları Kur’an ve hadislere göre şöyledir:

Bin aydan üstündür: Kur’an-ı Kerim bu gecenin bin aydan hayırlı olduğunu belirtmiştir: “Kadir Gecesi bin aydan hayırlıdır.” Sahife-i Seccadiye’de (44. dua) şöyle geçmiştir: “Sonra da, gecelerinden belli bir geceyi bin aydan üstün kıldı ve onu "Kadir Gecesi" olarak adlandırdı.”[7]

Kur’an’ın nazil olduğu gece: Bazı Kur’an ayetleri ve hadislere göre, Kur’an-ı Kerim Kadir Gecesinde bir defada “lehvi mahfuzdan” dünya göğüne veya “Beytü’l Ma’mura” ya da Hz. Resulullah’ın (s.a.a) kalbine nazil olmuştur. Buna Kur’an ilimleri teriminde "Def'i Nüzul" ve "İcmali Nüzul(bir seferde hepsi)" denilmektedir. Ancak Kur’an’ın bir de tedrici ve tefsili nüzulü vardır. Bu da Hz. Resulullah’ın 23 yıl süren Nübüvveti döneminde lafzi olarak nazil olmuştur.

Günahların bağışlandığı gece: Hz. Resulullah’tan (s.a.a) şöyle nakledilmiştir: “Her kim mümin olduğu ve ahiret gününe inandığı halde Kadir Gecesini ihya ederse, tüm günahları bağışlanır.”[8]

Ramazan Ayının Kalbi: İmam Sadık’tan (a.s) nakledilen bir hadiste efendimiz şöyle buyurmuştur: “…Allah katında ayların sayısı on ikidir. Ayların en üstünü Ramazan ayı, Ramazan ayının kalbi ise Kadir Gecesidir.”[9]

Gecelerin Efendisi: Hz. Resulullah’tan (s.a.a) şöyle nakledilmiştir: “Kadir Gecesi, gecelerin efendisidir.”[10]

Mukadderatın tayin edildiği gece:

İmam Bakır (a.s) Duha suresinin dördüncü ayetinin açıklamasında şöyle buyurmuşlardır: Her yıl bu gecede her insanın gelecek yıl için mukadderatı yazılır. Bu asıla göre bazı rivayetlerde Kadir Gecesinin yılın başlangıcı olduğu bildirilmiştir. Allame Tabatabai şöyle buyurmuştur: Kadirden murat edilen takdir ve ölçü almadır. Allah bu gecede insanların yaşamını, ölümünü, rızıklarını, mutluluklarını ve zorluklarını belirler. Bazı rivayetlere göre İmam Ali (a.s) ve diğer İmamların velayetleri bu gecede takdir edilmiş imzalanmıştır.

Meleklerin nazil olduğu gece:

Kadir suresinde geçen ayetlere göre, melekler ve ruh bu gecede yeryüzüne inerler. Bazı hadislere göre gelecek yılın takdiratını Allah'ın yeryüzündeki halifesine sunarlar.

Hadis ve fıkıh kaynaklarına göre kadir günleri de geceleri gibi en faziletli ve en değerli günlerdendir.[11]

Kadir Gecesinin amelleri iki çeşittir. Muhtemel her üç Kadir Gecesinde yapılan müşterek ameller ve Kadir Gecesi olma ihtimali verilen her bir gecenin kendisine özgü amelleri.

Müşterek Ameller:

•Gusül almak. Merhum Allame Meclisi bu guslün güneş batacağı sırada alınıp onunla akşam namazının kılınmasının daha faziletli olduğunu yazmıştır.

•İki rekât namazı, her rekâtta Fâtiha'dan sonra yedi defa İhlâs suresi'ni okuyarak kılmak; namazın ardından da yetmiş defa: "Esteğfirullahe ve etûbu ileyh" diyerek Allah'tan mağfiret dilemek ve tövbe etmek. Hz. Resul-i Ekrem (s.a.a) kendisinden nakledilen bir hadiste şöyle buyurmaktadır. "Kim bu ameli yaparsa, yerinden kalkmadan önce Allah onu ve anne-babasını bağışlar."

•Bu üç geceyi ihya etmek de müstehaptır. Bir hadis-i şerifte şöyle geçer: "Allah, Kadir Gecesini ihya eden kimsenin günahlarını bağışlar."

•Her üç gecede de yüz rekât namaz kılmanın çok fazileti vardır. Bu namazlarda her rekâtta Fatiha'dan sonra on defa İhlâs suresi okunur.

•Cevşen-i Kebir duasını okumak.

•Duhan ve Kadir surelerinin okunması.

•Bu gecenin bir ameli de İmam Hüseyin'in (a.s) mukaddes türbesini ziyaret etmektir. Uzakta olanlar da uzaktan İmam'ı (a.s) selamlayarak ziyaret edebilirler.

•Kur'ân-ı Kerim'i açıp önüne koyarak şu duanın okunması:

اَللّـهُمَّ اِنّي اَسْأَلُكَ بِكِتابِكَ وَما فيهِ وَفيهِ اسْمُكَ الاَكْبَرُ وَاَسْماؤُكَ الْحُسْنى، وَما يُخافُ وَيُرْجى اَنْ تَجْعَلَني مِنْ عُتَقائِكَ مِنَ النّارِ.

•Sonra Kur'ân'ı alıp başımıza koyarak şu duayı okuruz:

اَللّـهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ، وَبِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ، وَبِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فيهِ، وَبِحَقِّكَ عَلَيْهِمْ، فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ.

Bu duanın ardından da hacet ve dileklerinizi Hak Teâlâ'dan istersiniz. Sonra da

On defa: Bike ya Allah

On defa: Bi-Muhammedin

On defa: Bi- Aliyyin

On defa: Bi-Fatimete

On defa: Bil-Haseni

On defa: Bil-Hüseyni

On defa: Bi-Aliyyibnil Hüseyin

On defa: Bi-Muhammed İbn-i Aliyyin

On defa: Bi-Ce'fer İbn-i Muhammed

On defa: Bi-Musa İbn-i Ca'fer

On defa: Bi-Aliyyibni Musa

On defa: Bi-Muhammed İbn-i Aliyyin

On defa: Bi-Aliyyibni Muhammed

On defa: Bil-Hasen İbn-i Aliyyin

On defa: Bil-Hucceti

Söyleyip, hacetlerinizi istersiniz. Bu duada önce Allah-u Teâlâ'yı, Kur'an-ı Kerim'e ve O'nun gönderdiği Peygamber'ine (s.a.a) ve Kur'an'ın methettiği müminlere sonra da Allah-u Teâlâ'yı kendi mukaddes zatına ve Ehlibeyt'ten olan On Dört Masum'un her birinin hürmetine ant vererek, hacet ve dileklerinizi Hak Teâlâ'dan diliyorsunuz.

On Dokuzuncu Gece:

Müşterek olarak yapılan amellere ilave olarak şu ameller yapılır:

•Yüz defa:

اَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبّي وَاَتُوبُ اِلَيْهِ

(Rabbim olan Allah'tan mağfiret diler ve ona tövbe ederim.)

•Emirü'l Müminin Ali'nin (a.s) Kufe mescidinin mihrabında İbn-i Mülcem tarafından vurulmasının bu geceye tekabül etmesi münasebetiyle yüz defa:

اَللّـهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ اَميرِ الْمُؤمِنينَ

(Allah'ım! Emirü'l Müminin Ali'nin (a.s) katillerine lânet et.)

Yirmi Birinci Gece:

Bu gece on dokuzuncu geceden daha faziletlidir. Bu gecede de üç gecenin müşterek amellerini yerine getirmekle birlikte, bu gece ve yirmi üçüncü gecenin gusül, ihya ve ibadetine daha çok önem verilmesi, hadislerde üstelenmiş ve Kadir Gecesinin bu iki geceden birisi olduğu vurgulanmıştır.

Muhtelif hadislerde nakledildiğine göre, Ehlibeyt İmamlarından birisine, Kadir Gecesinin bu iki geceden hangisi olduğu sorulduğunda, "İstediğini bu iki geceden birisinde (her iki gecenin amellerini yerine getirerek) bulman kolaydır." veya "Neden her iki gecede de hayır amel işlemeyesin?!" şeklindeki cevaplarla yetinmiş ve kesin olarak belirlememişlerdir.

Merhum Şeyh Saduk'un: "Bu iki geceyi ilâhî olan ilmî müzakerelerle geçirmek daha faziletlidir." dediği nakledilmiştir.

Bu geceden itibaren Ramazanın son on günlerine ait duaların okunmasına da başlanılır. O dualardan birisi, Merhum Kuleynî'nin İmam Cafer Sadık'tan (a.s) naklettiği duadır. İmam (a.s) şöyle buyurmuştur: Ramazan ayının son on gününde, her gece şöyle söylersin:

اَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِكَ الْكَريمِ أنْ يَنْقِضيَ عَنّي شَهْرُ رَمَضانَ اَوْ يَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَيْلَتي هذِهِ وَلَكَ قِبَلي ذَنْبٌ اَوْ تَبِعَةٌ تُعَذِّبُني عَلَيْهِ

"(Ey Rabbim!) Ramazan ayının bitmesi veya bu gecenin sabah olmasıyla henüz üzerimde azaba vesile olacak bir günahın kalması halinde, bundan Kerim Vech'inin yüceliğine sığınırım."

Merhum Kef'emî'nin "Beledu'l Emin" adlı eserin haşiyesindeki nakline göre İmam Cafer Sadık (a.s), Ramazan ayının son on gecesinde farz ve sünnet namazlardan sonra şöyle dua ederdi:

اَللّـهُمَّ اَدِّ عَنّا حَقَّ ما مَضى مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ، وَاغْفِرْ لَنا تَقْصيرَنا فيهِ، وَتَسَلَّمْهُ مِنّا مَقْبُولاً وَلا تُؤاخِذْنا بِاِسْرافِنا عَلى اَنْفُسِنا، وَاجْعَلْنا مِنَ الْمَرْحُومينَ وَلا تَجْعَلْنا مِنَ الَمحْرُومينَ

"Allah'ım! Ramazan ayının geçmiş (günlerinin) hakkını bizden taraf eda et. Ona karşı yaptığımız kusur ve ihmali bağışla. Onu bizden kabul buyur. Nefsimize yaptığımız zulümden dolayı bizi cezalandırma. Bizi rahmetine mazhar olan kullarından eyle; mahrum olanlardan değil."

İmam (a.s) şöyle buyurmuştur: "Kim bu duayı okursa, Allah bu aydaki geçmiş kusurlarını bağışlar ve geriye kalan günlerinde ise, onu günahtan korur."

Yirmi Üçüncü Gece:

Bu gecede de üç gecenin müşterek amelleri yerine getirilir.

"Hediyyetu'z-Zair" kitabında şöyle geçer: Bu gece diğer iki geceden (19. ve 21. gecelerden) daha faziletlidir. Birçok hadisten, bu gecenin Kadir Gecesi olduğu anlaşılmaktadır. Bu gecede bütün işler hikmete uygun olarak takdir edilir. Bu gecenin zikrettiğimiz müşterek amellerin yanı sıra, birçok özel amelleri de vardır:

•Ankebût ve Rûm surelerini okumak. İmam Cafer Sadık'tan (a.s) şöyle rivayet edilmiştir: "Bu iki sureyi bu gecede okuyan kimse, cennet ehlinden olur."

•Duhân Suresini okumak.

•Bin defa Kadir Suresini okumak.

•Bu gecede hatta her zaman Allah'a hamd ve senadan sonra Hz. İmam Zaman (a.f) hakkında nakledilen şu duayı okumak sünnettir:

Allahumme kun li-veliyyik’el-huccet’ibn’il-Hesen, salavatuke aleyhi ve ala âbâih, fî hazîh’is-sâeti ve fî kulli sâatin, veliyyen ve hafizen ve gaiden ve nâsiran ve delîlen ve eynâ; hetta tuskinehû erzake tav’an ve tumettiahû fîhâ tavîla.”

•Gecenin başında olduğu gibi sonunda da gusletmek, bu geceye has bir ameldir.

Bu gecede gusletmek, bu gecede uyanık kalıp ibadetle geçirmek, İmam Hüseyin'i (a.s) ziyaret etmek ve yüz rekât namaz kılmak çok faziletli olup, önemle vurgulanmıştır.

Merhum Şeyh Tusî, "Tehzib" kitabında Ebu Basir'den şöyle rivayet etmiştir:

•İmam Sadık (a.s) bana şöyle buyurdu: "Kadir Gecesi olması ümit edilen (şu gecede) yüz rekât na Bu gecede de üç gecenin müşterek amellerini yerine getirmekle birlikte maz kılarak her rekâtta Fâtiha'dan sonra on defa İhlâs suresi'ni oku." Ben, "Canım sana feda olsun, bu namazları ayaküstü kılamaz isem ne yapayım?" dediğimde, "Oturarak kıl." buyurdu. "Buna da gücüm yetmez ise, ne yapayım?!" diye sorduğumda ise, "Yatağına uzandığın halde kılmaya çalış." buyurdu.

"Deâimü'l İslâm" kitabında şöyle rivayet eder:

"Ramazan ayının son on günü olduğunda, Hz. Resulullah (s.a.a) yatağını dürer, ibadet için kemerini sıkardı. Yirmi üçüncü gece aile fertlerini uyandırır ve uyuyanların yüzüne su serperdi."

Hz. Fatıma (a.s) bu gecede aile fertlerinin uyumasına izin vermezdi. Bunu da onlara az yemek vermek ve gündüz uyumakla sağlamaya çalışır ve şöyle buyururdu: "Asıl mahrum ve yoksun kimse, bu gecenin hayrından yoksun kalan kimsedir."

•Rivayet edildiğine göre İmam Cafer Sadık (a.s) bir ara şiddetli bir şekilde hastalanmıştı. Buna rağmen ramazan ayının 23. gecesi olduğunda akrabalarından kendisini camiye götürmelerini istedi ve o gece sabaha kadar camide kaldı!

•Merhum Allâme Meclisî şöyle demiştir: "Bu gecede Kur'an'ı mümkün mertebe çok okumaya ve "Sahife-i Seccadiye"nin dualarını, özellikle "Mekarimu'l Ahlak" duasını ve tövbe duasını okumaya ve amelleri yapmaya özen gösterin."

--------------

[1]- El-Hisal, s. 519.

[2]- Tabersi, Mecmeu’l Beyan, c. 10, s. 786.

[3]- Usul-u Kâfi, c. 2, s. 772.

[4]- Sahih-i Müslim, c. 8, s. 65.

[5]- Tefsir-i el-Kasimi, c. 17, s. 217.

[6]- Şerh-i el-Ezhar, c. 1, s. 57.

[7]- Sahife-i Seccadiye, s. 187.

[8]- Tefsir-i Minhacu’s-Sadikin, c. 10, s. 308.

[9]- Tefsir-i Nuru’s-Sakaleyn, c. 5, s. 918.

[10]- Biharu’l Envar, c. 40, s. 54.

[11]- Et-Tehzib, c. 4, s. 331, h. 101.