“Gadir Bayramı” (Arapça: عيد الغدير), Şiaların Zilhicce ayının 18’inde kutladıkları büyük İslami bayramlardan biridir. Bugün Hz. Resul-i Kibriya Efendimiz (s.a.a) ilahi emir gereği Hz. Ali’yi (a.s) hilafet ve imamet makamına atamıştır. Bu olay, hicretin onuncu yılında ve Zilhicce ayının on sekizinde Veda Haccı'nda “Gadir-i Hum” denen yerde gerçekleşmiştir.

Şia hadislerinde bugün için “Eydullahi’l Ekber” (En Büyük Bayram),[1] “Muhammed (s.a.a) Ehlibeyt'inin (a.s) Bayramı”[2] ve “En Üstün Bayram”[3] gibi tabirler kullanılmıştır.

Şialar bugünde, dünya genelinde çeşitli kutlama ve şenlikler düzenlemektedir.

Hadislerde Gadir Bayramı

Ehlisünnet kaynaklarında rivayet edildiğine göre, her kim Zilhicce ayının on sekizinde (Gadir-i Hum günü) oruç tutarsa, orucunun sevabı altı aylık oruca bedeldir. İşte bugün, “Gadir-i Hum” günüdür.[4] Hz. Fahr-i Kâinat Efendimiz (s.a.a) şöyle buyurmuştur: “Gadir-i Hum günü, ümmetimin en önemli bayramlarından biridir. O gün yüce Allah, kardeşim Ali b. Ebu Talib’i benden sonra insanların hidayet olması için, ümmetimin sancaktarı olarak tayin etmemi emretti. İşte o gün Allah-u Teâlâ, dinini ikmal etti; nimetini ümmetime tamamladı ve İslam’ı onlar için beğendi.”[5]

Aynı şekilde İmam Cafer-i Sadık (a.s) şöyle buyurmuştur: “Gadir-i Hum günü büyük bir bayramdır. Allah, bugünü bayram saymayan ve azametini bilmeyen hiçbir peygamberi görevlendirmemiştir. Bugünün adı göklerde “Ahit ve sözleşme günü” ve yerde ise, sağlam anlaşma ve herkesin hazır olduğu gündür.”[6]

Yine İmam Cafer-i Sadık (a.s) "Gadir bayramını Müslümanların en azametli ve şerefli bayramı bilmekte; onun her saatinde Allah’a şükredilmeli; insanlar, karşılığı altmış yıllık oruç sevabı olan şükür orucu tutmalıdır" diye buyurmaktadır.[7]

İmam Rıza (a.s) şöyle buyurmuştur: “Gadir günü, gök ehline yer ehlinden daha meşhurdur… Eğer insanlar bugünün kıymetini bilecek olsalardı, hiç kuşkusuz melekler her gün onlarla on defa musafaha (tokalaşma, selamlaşma) ederdi.”[8]

Müslümanlar ve özellikle Şialar ilk dönemlerden olmak üzere, her zaman Gadir gününü büyük bayramlardan biri olarak saymıştır. Bugün onların yanında “Gadir Bayramı” olarak meşhurdur.[9]

Mesudi (ö. 346 hk.) kitabında, Müminlerin Emiri Hz. Ali’nin (a.s) çocukları ve Şiaların, bugünü büyük günlerden saydıklarını yazmaktadır.[10] Kuleyni (ö. 329 hk.) Şiaların bugünde kutlama şenlikleri düzenlediğini nakletmiştir.[11] Dolayısıyla Gadir bayramının üçüncü ve dördüncü asırda kutlandığı yaygın bir durumdur. Bundan öncede Feyyaz b. Muhammed b. Ömer Tusi, İmam Rıza’nın (a.s) (şehadeti: 203 hk.) Gadir gününü bayram olarak kutladığını nakletmiştir.[12] İmam Rıza (a.s) ikinci asrın sonlarına doğru yaşadığına göre, Gadir gününün bayram ve şenlik havasında çok eskiden beri kutlandığı açıkça ortaya çıkmaktadır.

Bu kutlama ve şenlikler, sonraki asırlarda da Müslümanlar arasında yaygındı. Hatta Mısır hâkimlerinden Musta’li b. Mustansır’ın biati hicretin 487. yılında Gadir-i Hum günü gerçekleşmiştir.[13]

Son yüzyılda ise, bu kutlama şenlikleri Şia’nın şiarlarından biri olarak sayılmaktadır.

Mısır’da Fatımi halifeleri Gadir bayramına resmiyet kazandırmış; İran’da ise, Şah İsmail Safavi hükûmete gelince, hicretin 907. yılından günümüze kadar, Gadir bayramı İran’da resmî bayramlardan biri olarak kutlanmaktadır.

Irak’ın Necef kentinde de bugün, (İmam Ali’nin (a.s) türbesinde bulunan) "Alevi Avlusu"nda çok görkemli bir şekilde kutlanmakta ve Şia ulemaları, halk ve İslam ülkeleri büyükelçilikleri toplanmakta, Gadiriye hutbesi ve kasidelerini okunmaktadır. Yemen’de Zeydi Şialar, Gadir gününü şenliklerle ve aydınlatma gösterileri ile kutlamaktadırlar.

Gadir-i Hum gecesi de Müslümanların yanında önemli günlerden biri olarak bilinmektedir.[14]

Gadir Bayramının Amelleri

   * Oruç tutmak

   * Gusül almak

   * Eminullah Ziyaretini okumak

   * Nudbe duasını okumak

   * Müminlerle karşılaşıldığında, şu şekilde tehniyette bulunmak: “El-Hamdulillahilezi Ceelena mine’l Mutemessikine bi-Vilayeti Emiri’l Mümin’in ve’l Eimmeti’l Masumine aleyhimu’s-selam”

   * Güzel ve temiz elbiseler giymek

   * Süslenmek

   * Güzel koku sürmek

   * Sıla-ı rahim

   * Müminlere yemek vermek.[15]

Gadir Hakkındaki Kaynaklar

   * el-Gadir, Allame Emini;

   * Abakatu’l Envar fi İmameti’l Eimmeti’l Ethar (Gadir Hadisi), Mir Hamit Hüseyin Kenturi Lekenhevi;

   * Gadir der Aine-i Kitab, Muhammed Ensari;

   * Çahardeh Gern ba Gadir, Muhammed Bakır Ensari;

   * Hemgam ba Peygamber der Hiccetü’l Veda, Hüseyin Vasiki;

   * el-Gadir ve’l Muarizun, Seyyid Cafer Murtaza Amuli;

   * el-Gadir fi’l İslam, Muhammed Rıza Ferecullah Halefi Necefi;

   * Şerh ve Tefsir-i Hutbe-i Peygamber-i Ekrem (s.a.a) der Gadir-i Hum, Seyyid Muhammed Taki Nakavi.

----------------

[1]- Hürr-ü Amuli, Vesailu’ş-Şia, c. 8, s. 82.

[2]- Seyyid İbn-i Tavus, İkbalu’l A’mal, s. 464.

[3]- Kuleyni, Kâfi, c. 1, s. 203.

[4]- Hatib-i Bağdadi, c. 8, s. 284.

[5]- Saduk, Emali, s. 125.

[6]- Hürr-ü Amuli, Vesailu’ş-Şia, c. 5, s. 224.

[7]- Hürr-ü Amuli, Vesailu’ş-Şia, c. 10, s. 443.

[8]- Tusi, c. 6, s. 24.

[9]- Ebu Reyhan-ı Biruni, s. 95.

[10]- Et-Tenbih ve’l İşraf, s. 221.

[11]- Kâfi, c. 4, s. 149.

[12]- Biharu’l Envar, c. 95, s. 322.

[13]- İbn-i Hallakan, c. 1, s. 60.

[14]- Sa’lebi, s. 511.

[15]- Kummi, Zilhicce ayının on sekizinci gününün amelleri.