Soru 29: A'lem olmayan bir müçtehidin fetvasına göre ölü müçtehidin taklidinde baki kalmıştık. Eğer ölen müçtehidin fetvasında baki kalmak, a'lem müçtehidin iznini gerektiriyorsa, baki kalmak için a'leme müracaat etmek farz mıdır?

Cevap: A'lem olmayan müçtehidin fetvası bu konuda a'lem olan müçtehidin fetvasıyla aynı olursa, gayri a'lemin fetvasına uymanın sakıncası yoktur. Ve a'leme de dönmeye gerek yoktur.

Soru 30: İmam Humeyni’nin bazı fetvalarından hayattaki bir müçtehidin fetvalarına dönmek istiyorum. Bu konuda, ölü müçtehidin taklidinde baki kalmak hususunda izin aldığım müçtehidin fetvasına göre mi hareket etmeliyim, yoksa başka bir müçtehidin fetvalarına da müracaat edebilir miyim?

Cevap: Bu konuda, ölü müçtehidin taklidinde baki kalmak hususunda izin aldığınız müçtehide müracaat etmeniz farzdır. Elbette yaşayan başka bir müçtehit daha a’lem olur ve fetvası da bu konuda birinci müçtehitle farklı olursa, a’lem olanın fetvasına uymak ihtiyat gereği vaciptir.

Soru 31: A'lem'den dönüp, gayri a'lem taklit edilebilir mi?

Cevap: Yaşayan bir müçtehitten başka bir müçtehide dönmemek ihtiyatı vacip gereğidir. Özellikle de birinci müçtehit a’lem olursa.

Soru 32: Ben bir gencim, bulûğ çağına ermeden İmam'ı taklit ediyordum, ama benim bu taklidim şer'î ölçülere dayanmıyordu. Sadece İmam'ı taklit etmenin üzerimdeki teklifi kaldırdığını inanıyordum. Bir müddet sonra başka bir müçtehide rücu edip taklit ettim. Ama ona rücu edişim doğru değildi. Onun da vefatından sonra size rücu ettim. İkinci müçtehidi taklit etmemin hükmü ve bu aradaki amellerimin hükmü nedir? Şimdi ne yapmam gerekir?

Cevap: İmam Humeyni'nin sağlığında ve vefatından sonra baki kaldığınız dönemlerdeki amelleriniz doğrudur. Ama diğer müçtehidi taklit ettiğiniz süre içerisinde taklit etmeniz gereken müçtehidin fetvalarına uygun olarak amel etmişseniz veya ameliniz şu an taklit etmeniz gereken müçtehidin fetvasına uygun ise, o zaman amellerinizin doğru olduğuna karar verilir; aksi takdirde, amellerinizi yenilemeniz gerekir. Şimdi ise, ölen müçtehidinizde (İmam'ın taklidinde) baki kalabileceğiniz gibi, şer'î ölçülere göre uygun gördüğünüz bir müçtehide de rücu edebilirsiniz.

Soru 33: İmam Humeyni'nin vefatından sonra herhangi bir müçtehidi taklit eden birisi tekrar İmam'a dönebilir mi?

Cevap: Mercilik şartlarını taşıyan diri bir müçtehitten ölü müçtehide dönmek ihtiyaten caiz değildir; ama diri müçtehit mercilik şartlarını taşımazsa ona rücu edişi batıldır. Böylece ölü müçtehidin taklidinde baki kalmış olur. Dolayısıyla yine onda baki kalabileceği gibi, isterse taklit edilmesi caiz olan bir başka müçtehidi taklit eder.

Soru 34: İmam Humeyni'nin sağlığında bulûğa erdim ve bazı meseleler de onu taklit ettim. Ancak; taklit meselesini hakkıyla anlamış değildim. Şimdi ne yapmalıyım?

Cevap: İmam Humeyni'nin sağlığında ona taklit ediyor ve amellerini onun fetvalarına göre yapıyorduysan, bazı meselelerde bile taklit etmiş olsan, tüm meselelerde onun taklidinde baki kalabilirsin.

Soru 35: Ölü müçtehit a'lem olduğu takdirde, onda baki kalmanın hükmü nedir?

Cevap: Ölü müçtehidin taklidinde baki kalmak her surette caizdir. Ama yaşamayan a'lem müçtehidin taklidinde baki kalmakla ihtiyat terk edilmemelidir.

Soru 36: Ölü müçtehitte baki kalmak için, a'lem müçtehitten izin almak gerekir mi? Yoksa herhangi bir müçtehitten izin almak yeterli midir?

Cevap: Eğer fakihlerin bu konuda ki görüşleri aynı olursa ölü müçtehitte baki kalma meselesinde a'lemi taklit etmek farz değildir.

Soru 37: İmam Humeyni'nin taklit eden bir şahıs, İmam'dan sonra bazı meselelerde başka müçtehide rücu etmiş ve şimdi o müçtehit de vefat etmiştir. Bu adamın görevi nedir?

Cevap: Bir önceki taklit merciinde baki kalabilir. İkinci müçtehide rücu ettiği meselelerde de isterse baki kalır, isterse diri müçtehide geçebilir.

Soru 38: İmam Humeyni'nin vefatından sonra, onun ölüde baki kalınamayacağına dair fetvasının olduğunu sanarak diri bir müçtehidi taklit ettim. Şimdi yeniden İmam Humeyni'ye geçebilir miyim?

Cevap: Tüm meselelerde başka bir müçtehidi taklit ettikten sonra İmam Humeyni'ye dönemezsin. Ancak diri müçtehidin fetvasına göre a'lem olan ölü müçtehitte baki kalmak farz ise ve sana göre de İmam diri müçtehitten daha a'lem ise, İmam'ın taklidinde baki kalman farz olur.

Soru 39: Tek bir meselede bazen diri a'lem müçtehide, bazen de ölü müçtehide, görüşleri farklı olduğu halde rücu etmem caiz midir?

Cevap: Ölü müçtehitte baki kalmak caizdir. Ancak ondan diri müçtehide geçtikten sonra yeniden ölü müçtehide rücu etmek doğru (caiz) değildir.

Soru 40: İmam Humeyni'yi taklit edenlerin onda baki kalmaları için diri müçtehitten izin almaları mı gerekiyor? Yoksa taklit mercii müçtehitlerin çoğunluğunun ölüde baki kalmanın caiz olduğuna fetva vermeleri yeterli midir?

Cevap: Zamanımızdaki ulemanın ölüde baki kalmayı caiz bilmeleri hususundaki ittifaklarına dayanarak, İmam'da baki kalmak caizdir. Bu konuda belirli bir müçtehide müracaat etmek gerekmez.

Soru 41: Mükellefin, müçtehidin hayatında amel ettiği veya etmediği meselelerde o öldükten sonra taklidinde baki kalmasının hükmü nedir?

Cevap: Tüm meselelerde hatta amel etmediği meselelerde bile ölü müçtehidin taklidinde baki kalmak caiz ve yeterlidir.

Soru 42: Ölü müçtehitte baki kalmanın caiz olduğu esasına göre teklif çağına ermeden o müçtehidin fetvalarına uyanlar için de aynı hüküm geçerli midir?

Cevap: Baliğ olamayan şahısın müçtehidi taklit etmesi eğer usulüne uygun gerçekleşmişse, müçtehidin vefatından sonra onun taklidinde baki kalmasının sakıncası yoktur.

Soru 43: Bizler İmam Humeyni'yi taklit ediyoruz ve onun vefatından sonra onun taklidinde baki kalmışız. Ama istikbar ve tağutlarla mücadele döneminde yaşadığımızdan, hükmünü bilmediğimiz yeni meseleler ortaya çıkıyor. Bu yüzden bütün şer'î meselelerde size rücu etmeye ihtiyaç duyuyoruz; sizi taklit edebilir miyiz?

Cevap: İmam'da baki kalmanız caizdir. Şimdilik ondan dönmeniz için hiçbir sebep yoktur. Ancak, yeni çıkan bazı meselelerde ihtiyaç duyulursa, bizimle yazışabilirsiniz.

Soru 44: Mükellef; başka bir müçtehidin, taklit ettiği kendi müçtehidinden daha a'lem olduğunu anlarsa görevi nedir?

Cevap: İhtiyaten farz olarak farklı olan fetvalarda a'lemliği bilinen müçtehidi taklit etmelidir.

Soru 45: Mükellef hangi durumlarda taklit ettiği müçtehitten başka bir müçtehide geçebilir?

Cevap: Yaşayan bir müçtehitten başka bir müçtehide geçmek ihtiyat gereği caiz değildir. Ancak ikinci müçtehit daha bilgili olur ve fetvası birinci müçtehidin fetvasıyla farklı olursa farz ihtiyat gereği ikinci müçtehide geçmelidir.

Soru 46: Mukassır cahil kimdir?

Cevap: Cahil olduğunu bilen ve cahilliğini giderme yollarını da bildiği ve buna gücü yettiği halde onu gidermeyen kimsedir.

Soru 47: Kasır cahil kimdir?

Cevap: Cahil olduğunu veya cahilliğini gidermenin yollarını bilmeyen kimsedir.

Soru 48: Farz ihtiyatın manası nedir?

Cevap: Yani bir işi ihtiyat olarak yapmak veya terk etmek farzdır.

Soru 49: Fetvalarda gelen "işkallidir" (sakıncalıdır) tabiri haram olduğunu mu belirtmektedir?

Cevap: Yerine göre değişir. Eğer bir şeyin caiz olmasında sakınca olursa, yapılmasının haram olduğunu gösterir.

Soru 50: "Sakıncalıdır", "müşküldür", "sakıncadan uzak değildir", "sakıncası yoktur" tabirleri fetva mıdır, ihtiyat mı?

Cevap: "Sakıncası yoktur" tabiri fetva, diğerleri ihtiyattır.

Soru 51: "Caiz değildir" tabiriyle "Haramdır" tabirinin farkı nedir?

Cevap: Amelde hiçbir farkı yoktur.