Bismillahirrahmanirrahim

Siyah renkli taşlık alanlara "Harre" denir. [1] Medine halkının başlattığı bu isyan, Medine’nin doğusundaki “Harre Vakım” veya “Harre Zühre” (Yahudi kabilesinden Zühre oğulları kabilesine mensup) [2] adlı taşlık alandan başladığı için bu isimle ünlenmiştir.

Tarihî kaynakların birçoğu, Harre olayını hicretin 63. yılında Zilhicce ayının ikinci günü veya Zilhicce ayının bitimine iki veya üç gün kala gerçekleştiğini ileri sürmüştür. [3] Dolayısıyla hicretin 62. yılında gerçekleştiğini ileri süren rivayet sahih değildir. [4]

Olayın Vuku Nedeni

• Medine halkının Yezid b. Muaviye hükümetinden rahatsızlığı; Muaviye'nin uyguladığı uygunsuz politikalar ve İmam Hüseyin’in (a.s) katledilmesi gibi kirli cinayetler işlemesi; [5]
• Halkın Abdullah b. Zübeyr’e biat etmesi ve Yezid’in hilafetten azledilmesi;
• Medine halkının Yezid’in ahlaki fesat ve bozgunculuğundan haberdar olması; [6]
• Medine halkının seçilmiş mal ve eşyalarının Yezid’e ulaşılmasına engel olunması. [7]

Müslim b. Ukbe’nin sözlerinden tevhide ikrardan sonraki en önemli amelin, Harre ehlinin öldürülmesi olduğu kaydedilmiştir.[8]38 Müslüman tarihçilere göre Medine halkının "Harre" vakasında acımasızca katledilmesinin nedeni, Emevilerin ve Bedir’de öldürülenlerin intikamının alınması ve Osman’ın kanının başta Ensar olmak üzere, Medine halkından bu şekilde alınmasıdır.[9]39

Medine halkı Abdullah b. Zübeyr’in emri ile Osman b. Muhammed’i Medine emirliğinden (valilik) azlederek, sayıları 1000'i bulan Emevilere karşı ayaklandılar. Mervan b. Hakem’in evinde toplanan Emeviler, Medineliler tarafından abluka altına alındı. [10] İbn-i Zübeyr, Abdullah b. Hanzala’yı Medine valisi olarak atadı. [11] Bu ve önceki rivayetler Zübeyr'in düşünce ve eğilimlerinin bu kıyamda ve kıyamın liderleri üzerindeki etkisini net bir biçimde ortaya koymaktadır.

Abdullah b. Cafer’in Şam'ın hükûmet yetkilisi olarak, Medine halkının Yezid’e itaat etmesi için gösterdiği çabalar bir sonuç vermedi. Yezid’in tehdit içerikli mektubu ve ayrıca Numan b. Beşir’in bu ayaklanmanın sona ermesi için gösterdiği çabaların da bir etkisi olmadı. [12] Yezid, Medine halkını sindirmek için bir ordu hazırladı. Ubeydullah b. Ziyad’ın ordu komutanlığını üstlenmemesi üzerine, ordu komutanlığına Müslim b. Ukbe Murri’yi getirdi. [13] Ordunun sayısı 5000 ile 27000 arasında zikredilmiştir. [14]

Yezid'in ordusunun yola çıktığı bilgisi Medine halkına ulaştığında, halk Medine’nin etrafına hendek kazarak hazırlık yaptı. Medine halkı, Medine’de yaşayan Şam hükûmetine bağlı kişilerin Şam Ordusuna bilgi vermemesi ve savaşa katılmamaları koşuluyla Medine’den çıkmalarına izin verdi. Ümeyyeoğulları Medine’den dışarı çıktıktan sonra yeminlerine sadık kalmamış ve Abdülmelik b. Mervan babasının tavsiyesi ile Müslim b. Ukbe ile birlikte şehre saldırı planını hazırlamıştır.

Müslim b. Ukbe Medine’nin doğusundaki Harre’den ayrılarak, Medine halkına üç gün süre verdi. [15] Daha sonra mali yardımlarla kandırılan Harise oğulları kabilesinin de yardımları ile hendeklerin arkasından şehre girdi [16] ve orada o kadar çok cinayet işledi ki mücrim ve müsrif olarak ün saldı. [17]

Müslim b. Ukbe, Yezid’in emri ile Medine halkının can ve malını üç gün boyunca ordusuna helal etti. İbn-i Kesir [18] ve Suyuti [19] gibi tarihçiler, Yezit ordusunun yağma ve cinayetlerini çok ağır bir musibet ve tarif edilmesi imkânsız bir hadise olarak yazmışlardır.

Mesudi [20] bu olayı İmam Hüseyin’in (a.s) şehadetinden sonraki en feci olay olarak açıklamıştır. Müslim b. Ukbe’nin ordusu, üç gün boyunca halkın namusuna tecavüz etmek, hamile kadınların karınlarını deşerek, ceninleri dışarı çıkarmak, bebekleri öldürmek, [21] Peygamber Efendimizin (s.a.a) kör olan Cabir b. Abdullah Ensari ve Ebu Said-i Hudri [22] gibi büyük sahabelere hakaretler etmek gibi her türlü çirkin işlerden ve kötülüklerden geri kalmamıştır.

Harre olayında öldürülenlerin sayısını 4000 [23] ve başka bir görüşe göre 11700 veya 10700 [24] olarak belirtmişlerdir. Öldürülenler arasında 700 Kur’an hafızı [25] ve Peygamber Efendimizin (s.a.a) 80 sahabesi de bulunmaktaydı. O günden sonra Bedir’den geriye hiçbir sahabe kalmamıştır. [26] Abdullah b. Hanzala ve oğulları da bu ayaklanmada öldürülmüştür. [27]

Müslim b. Ukbe gerçekleştirdiği cinayetlerin ardından, Medine halkını bir araya toplamış ve onlardan Yezid için biat almıştır. Çünkü onlar ve babaları Yezid’in köleleridir [28] ve başka bir ifadeyle Yezid’in “Feyi”dirler (savaş ganimetleri) [29] ve her kim bu emre karşı gelecek olursa, boyunları vuruldu. [30] Fakat Ali b. Abdullah b. Abbas (Yezid’in ordusunda bulunan akrabalarının sayesinde) ve İmam Seccad (a.s) bu biattan muaf tutulmuştur. [31]

İmam Seccad (a.s) bu ayaklanmada Medine halkı ile birlikte yer almamış, ancak kendi evinde çok sayıda kadın ve çocuğa sığınma vermiş ve hatta Mervan b. Hakem’in kadın ve çocuklarından oluşan ailesine kucak açmıştır.

-------------

[1]- Halil b. Ahmed, Yakut Hamudi, “Harre” maddesi.

[2]- Suheyli, c. 6, s. 255.

[3]- İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 185; Belazuri, c. 4, kısım, 2, s. 41; Taberi, c. 5, s. 494.

[4]- Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 4, s. 42, kısım, 2; Yakubi, c. 2, s. 251.

[5]- Mes'udi, Muruc, c. 3, s. 267.

[6]- Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 4, s. 30- 31, kısım, 2; Taberi, c. 5, s. 479; Ebu’l Ferec İsfahani, c. 1, s. 23.

[7]- İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 176; Yakubi, c. 2, s. 250.

38 [8]- Belazuri, c. 4, k. 2, s. 40; Taberi, c. 5, s. 497; İbn-i E’sem Kûfi, c. 5, s. 163.

39 [9]- İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyaset, c. 1, s. 179; Deyneveri, s. 267; Belazuri, c. 4, k. 2, s. 40- 42; Ebu’l Ferec-i İsfahani, c. 1, s. 26; Caferiyan, s. 160 - 161 ve 505.

[10]- Taberi, c. 5, s. 482; Mes'udi, Muruc, c. 3, s. 267.

[11]- İbn-i E’sem, El-Futuh, c. 5, s. 156- 157, 292- 293.

[12]- İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 177- 178; Taberi, c. 5, s. 481.

[13]- İbn-i Esir, 1402-1399, c. 4, s. 111- 112.

[14]- Yakubi, c. 2, s. 250- 251; Taberi, c. 5, s. 483; Zehebi, Havadis ve Vefayat, h. 61- 80, s. 25.

[15]- İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 178- 180; Taberi, c. 5, s. 485- 487.

[16]- İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 177- 178; Deyneveri, s. 265.

[17]- İbn-i Habib, el-Munemmak fi Ahbar-i Kureyş, s. 390; Mesudi, Muruc, c. 3, s. 267; İbn-i Esir, el-Kâmil, 1973- 1970.

[18]- El-Bidayetu ve’n-Nihaye, c. 4, cüz, 8, s. 220.

[19]- El-Bidayetu ve’n-Nihaye, c. 4, cüz, 8, s. 209; İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyase, c. 1, s. 179; Belazuri, c. 4, kısım, 2, s. 37; Taberi, c. 5, s. 484.

[20]- Tenbih, s. 306.

[21]- İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 184; İbn-i Cevzi, c. 6, s. 15; Mukaddesi, c. 6, s. 14.

[22]- Suheyli, c. 6, s. 253 -254.

[23]- Mukaddesi, c. 6, s. 14.

[24]- İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyase, c. 1, s. 184 – 185; Mes'udi, Tenbih, s. 305; Semhudi, c. 1, s. 126; Belazuri, c. 4, k. 2, s. 42.

[25]- Zehebi, Havadis ve Vefayat, 61- 80 h.k, s. 30; Semhudi, c. 1, s. 126.

[26]- İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyase, c. 1, s. 185.

[27]- Halife b. Hayyat, k. 1, s. 291; İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyase, c. 1, s. 181- 182.

[28]- İbn-i Habib, s. 391; Belazuri, c. 4, s. 38 -39; Yakubi, c. 2, s. 250- 251; Mes'udi, Muruc, c. 3, s. 267.

[29]- Deynevi, a.g.e.

[30]- Taberi, c. 5, s. 491- 493; Semhudi, c. 1, s. 126.

[31]- İbn-i Habib, s. 391; Mes'udi, Muruc, c. 3, s. 268.