Ebü’l-Hasan Ali b. Musa er-Rıza (Arapça: الإمام الرضا عليه السلام) (h. 148-203), İsna Aşer (On İki İmam) Şia’sının sekizinci imamıdır. En meşhur lakabı “Rıza” ve “İmam Rıza” olarak anılmaktadır. Künyesi Ebü’l-Hasan’dır. Babası Şiaların Yedinci İmamı, İmam Kâzım’dır. Annesinin adı konusunda fikir ayrılıkları bulunmaktadır: Örneğin “Ümmü’l Benin”, “Tüktem”, “Necime” denilmiştir.

Medine’de dünyaya gelmesine rağmen Abbasi halifesi Me’mun onu zorla Horasan’a getirtmiş ve ona zorla veliahtlık görevini vermiştir. İmam Rıza (a.s) Medine - Horasan yolunda ünlü “Silsiletu’z Zeheb Hadisi” hadisini Nişabur şehrinde açıklamıştır. Me’mun’un İmam Rıza (a.s) ile öteki din ve mezhep büyükleri arasında teşkil ettiği münazara toplantıları meşhurdur. İmamet süresi 20 yıldır. Tûs şehrinde vefat etmiştir. Me’mun İmam Rıza'nın (a.s) şehadetinden sorumlu tutulmuştur. Kabr-i şerifleri Meşhed şehrindedir ve her yıl dünyanın çeşitli ülkelerinden milyonlarca Müslüman ziyaretine gelmektedir. [1]

Doğumu ve Şehadeti

Dünyaya geliş yılının hicretin 148. veya 153. yılı Zilhicce ayının veya Zilkade ayının veya Rebiülevvel ayının 11’i Perşembe veya Cuma günü olduğu nakledilmiştir. [2] Kuleyni, dünyaya geliş tarihini 148 olarak nakletmiştir. [3] Birçok ulema ve tarihçi de bu görüşü kabul etmektedir. [4]

Şehadetini Safer ayının son günü veya 17’si, Ramazan ayının 21’i, Cemaziyelevvel ayının 18’i ile Zilkade ayının 23’ü veya son günü 202, 203 veya 206 h. olarak nakletmişlerdir. [5] Kuleyni, vefatının 55 yaşında iken H.203. yılının Sefer ayında vuku bulduğunu nakletmiştir. [6] Bir çok sayıda ulema ve tarihçinin görüşüne göre Hicretin 203. yılında vefat etmiştir. [7] Tabersi, vefatının Safer ayının son gününde gerçekleştiğini nakletmektedir. [8]

İmam Rıza’nın (a.s) doğum tarihinin tam olarak bilinmemesi, vefatının da tam olarak bilinmemesine sebep olmuştur, ama 47 ile 57 yaş aralığında olduğu söylenmiştir. [9] Doğum ve vefat tarihi konusundaki çoğunluğun görüşüne göre yaşı 55 idi.

İmameti

İmameti 20 yıl (H. 183-203) sürmüştür. İmameti boyunca: Harun Reşit, Muhammed Emin (üç yıl yirmi beş gün), İbn Şekle diye bilinen İbrahim b. Mehdi (14 gün), Me’mun (20 yıl) gibi Abbasi halifeleri ile aynı dönemde yaşamıştır. [10]

Şehadet Konusu

Yakubi tarihinde kaydedildiği gibi Me’mun, hicretin 202. yılında, Merv’den Irak’a doğru yola çıktı. Bu yolculuğunda İmam Rıza (a.s) ve veziri Sehl (Zü’r-Riyaseteyn) de onunla birlikteydi. [11] Tus’a vardıklarında, İmam Rıza (a.s) “Nukan” denilen bir köyde hicretin 203. yılında vefat etti. Denildiğine göre Ali b. Hişam, İmam’a (a.s) zehirli bir nar yedirmiş ve Me’mun hadiseden çok etkilenmiştir. Yakubi devamında şöyle yazmaktadır: “Bana Ebü’l Hasan b. Ebu İbad şöyle haber verdi: Me’mun İmam Rıza’nın (a.s) cenazesinde beyaz bir elbise giymiş, başında sarık olmadığı halde yaya yürüyerek şöyle diyordu: Ya Ebü’l Hasan! Senden sonra nasıl mutlu olabilirim? Üç gün boyunca kabrinin başında kaldı ve her gün onun için biraz ekmek ve tuz getiriyorlar ve yalnızca ondan yiyordu. Sonra dördüncü gün geri döndü.” [12]

Şeyh Müfid, Abdullah b. Beşir’den şöyle nakletmektedir: “Me’mun ondan tırnaklarını kesmemesini ve haddinden fazla uzatmasını ister. Sonra Hint hurmasına benzer bir şeyi ona verir ve ondan onu eliyle iyice yoğurmasını ister. Sonra Me’mun İmam Rıza’nın (a.s) yanına gider ve Abdullah’ı çağırtır ve ondan elleriyle nar suyu almasını ister ve sonra onu İmam Rıza’ya (a.s) içirir. Bu içecek İmam Rıza’nın (a.s) vefatına neden olur.” [13]

Şeyh Saduk, buna benzer rivayetleri nakleder. Bunların bazılarında üzüme karıştırılan zehirden, bazılarında ise hem üzüm ve hem de nardan bahsedilmektedir. [14] Cafer Murtaza Hüseyni, İmam Rıza’nın (a.s) şehadetinde altı görüşü zikretmektedir. [15] Dördüncü yüzyıl muhaddis ve rical âlimlerinden İbn Habban, “Ali b. Musa er-Rıza” maddesinin altında şöyle yazar: Ali b. Musa er-Rıza (a.s) Me’mun’un kendisine yedirdiği bir zehirle vefat etti. Bu olay, Hicretin 203. yılında Cumartesi günü yaşandı. [16]

İmam Rıza’nın (a.s) şehadetinden sonra, Me’mun, İmamı (a.s) Hamid b. Kahtiye Tai’nin (Haruniye türbesi) evinde Senabad köyüne defneder. [17] Günümüzde Rezevi adıyla bilinen türbe, İran’ın Mukaddes Meşhed kentinde yer almaktadır.

-------------

[1]- Dâhil,  s. 76-77, 1429 hk.

[2]- Fadlullah,  s. 43, 1377 hş.

[3]- El-Kuleyni,  s. 486, 1363 hş.

[4]- El-Amuli,  s. 168, 1430 hk.

[5]- Fadlallah,  s. 43, 1377 hş.

[6]- El-Kuleyni, c. 1, s. 486, 1363 hş.

[7]- El-Amuli,  s. 169, 1430 hk.

[8]- Et-Tabersi,  s. 41, 1417 hk.

[9]- Kreşi, c. 2, s. 503-504.

[10]- El-Tabersi, c. 2, s. 41-42, 1417 hk.

[11]- Yakubi, s. 469.

[12]- Yakubi, s. 471.

[13]- El-Müfid, s. 464.

[14]- Saduk, c. 2, s. 592 ve 602, 1373 hş.

[15]- Hüseyni, Cafer Murtaza, s. 202-212, 1381 hş.

[16]- İbn-i Habban, c. 8, s. 456-457; Caferiyan, s. 460, 1376 hş.

[17]- El-Müfid, s. 464.