Soru: Muhterem Hocam, Ehl-i Beyt mektebinde, bütün peygamberlerin, şirkten temiz bir soydan geldiğine ve atalarının hepsinin istisnasız muvahhid olduklarına inanıldığını biliyoruz. Ancak bazıları diyor ki Kur'an'da "Azer" ismiyle anılan birisinden “Hz. İbrahim'in babası” diye söz ediliyor. Azer'in ise bir putperest olduğunu yine Kur'an'dan öğreniyoruz. Acaba bu iddia doğru mu? Doğru ise, Ehl-i Beyt mektebi bunu nasıl cevaplandırıyor?

Cevap: Aziz kardeşim, "Azer" isminde birisinden Kur'an'da bahsedildiği doğrudur. Ancak bu şahıs, Hz. İbrahim'in babası değildir. Gerçi Kur'an'da bu konuda "Eb" kelimesi kullanılmıştır ve bu kelimenin yaygın manası babadır. Ancak bu kelime bazı karinelerle birlikte bazen amca için de kullanılmaktadır. Mesela Kur'an-ı Kerim, Hz. Yakub ve evlatları arasında geçen bir konuşmada, Hz. Yakub onlara şöyle soruyor: "Benden sonra neye tapacaksınız?" Onlar da cevaben şöyle diyorlar: "Senin babaların olan İbrahim, İsmail ve İshak'ın İlah'ına tapacağız." [1] 

Bu ayette Allah-u Teâlâ, hem İsmail'i ve hem de İshak'ı, ikisini de Hz. Yakup'un babası olarak niteliyor. Oysa hepimiz biliyoruz ki Hz. İsmail, Hz. Yakub'un babası değil, amcasıdır. Ama mesela "Valid" kelimesi gerçek babadan başkası için kesinlikle kullanılmaz. Bu yüzden de başka bir ayette Hz. İbrahim'in gerçek babasından bahsederken "Eb" değil "Valid" kelimesi kullanılmıştır. İbrahim suresinin 41. ayetinde şöyle buyurmaktadır. "Ey Rabbimiz! Beni ve anne babamı ve mu'minleri hesap günü kaim olacağı günde bağışla." Bu ayetin orijinalinde "Valideyye" (babam ve annem) kullanılmıştır.

Ayrıca Hz. İbrahim'in amcasına "Eb" kelimesi kullanılmasının karinesi şudur ki İbrahim (a.s) peygamberliğe ilk seçildiği zamanlar, Azer'e hitab ederek, "..Sen, bir takım putları mı kendine ilah ediniyorsun? Doğrusu ben, seni ve senin kavmini, açık bir dalalette görüyorum." [2] Azer bir ara Hz. İbrahim'e Allah'a tapacağı sözünü verdi. Hz. İbrahim de "...(Madem öyle) ben de sana mağfiret dileyeceğim..." [3] Başka bir ayette buyuruyor ki "Azer'in Allah düşmanı olduğu İbrahim'e belli olduğunda, (İbrahim) ondan teberri edip uzaklaştı." Yani artık tamamen onunla ilişkisini kesti. Bu olay dediğimiz gibi Hz. İbrahim'in peygamberliğinin ilk yıllarında meydana gelmiştir; oysa biz Hz. İbrahim'in hayatının sonlarına doğru şöyle dua ettiğini görüyoruz: "Rabbimiz! Beni ve anne babamı bağışla..." [4] Bu da açık bir şekilde "Azer'in, Hz. İbrahim'in babası olmadığını gösteriyor. Eğer babası olsaydı, onun için istiğfar etmesi düşünülemezdi. Tarihi kaynaklara da baktığımızda, Hz. İbrahim'im babasının isminin Azer değil, "Taruh" olduğu söylenmektedir ve hiçbir tarihi kaynakta babasının isminin "Azer" olduğu yazılmamıştır.

----------

[1]- Bakara, 133

[2]- En'am, 74

[3]- Mümtehine, 4

[4]- İbrahim, 41