Soru: Acaba diriliş hayvanlar için de geçerli midir?

Cevap: Kuşkusuz hesap ve cezanın ilk şartı akıl, şuur ve onun peşi sıra teklif ve mesuliyettir. Bu görüşün taraftarları ellerinde hayvanların da kendi ölçülerinde kapasite ve anlayışları olduğunu ortaya koyan belgelerin olduğunu söylemektedirler.

Örneğin, birçok hayvanın yaşamı çekici düzenle kaynaşmış ve oldukça şaşırtıcıdır. Bu onların anlayış ve şuurlarının yüksek derecesini göstermektedir. Karıncalar, bal arıları ve onların şaşırtıcı yaşam düzenleri ve mucizevî yuva ve kovanlarını işitmeyen kimse var mıdır? Onların kavrayış ve övülecek şuurlarına aferin demeyen var mıdır? Gerçi bazıları bunların hepsinin bir çeşit içgüdüsel ilham olduğunu söylemektedir. Ama onların faaliyetlerini bilinçsizce (akıl olmadan içgüdüsel olarak) bir biçimde gerçekleştirdiklerini ispat edecek hiçbir delil elde yoktur.

Zahirinin de gösterdiği gibi bu amel ve faaliyetlerin akıl ve kavrayıştan kaynaklanmasına ne engel vardır? Hayvanların çok defalar önceki bir tecrübeleri olmadan bazı görünmez olaylarda olağan üstü şeyler yaptığı görülmüştür. Örneğin, ömrü boyunca bir kez dahi kurdu görmeyen koyun, onu ilk gördüğünde onun tehlikeli bir düşman olduğunu anlar ve her ne vesileyle olsa kendisini savunup canını korumak için çeşitli yollara başvurur.

Zamanla sahibine oldukça ilgi göstermeğe başlayan birçok hayvan da bu konuya şahittir. Birçok yırtıcı ve tehlikeli köpek, sadece sahibine karşı şefkatli bir hizmetçi olması bir yana, onun küçük çocuklarına bile bu şekilde davranmaktadır.

Hayvanların vefalı olmaları ve onların insanların onlara hizmetlerine karşılık, nasıl telafi etme yollarına gittiklerini anlatan konuların yer aldığı kitaplar ve halk arasında yaygın olan söylentilerin hepsini efsane olarak niteleyemeyiz. Onların hepsinin içgüdülerinden kaynaklandığını rahat bir şekilde diyemeyiz. Zira içgüdüler genellikle bir tarzda ve devamlı işlerdir. Ama öngörülmeyen özel durumlarda ani bir refleksle amel edilmesi, garize ve içgüdüden daha çok anlayış ve şuura benzemektedir.

Günümüzde birçok hayvana çeşitli maksatlar için eğitim verilmektedir. Polis köpeklerini canileri yakalamak için, güvercinleri mektupların ulaştırılması için, bazı hayvanları bazı şeylerin satın alınması için ve av hayvanlarının avlanması için bazı hayvanlara eğitim verilmektedir ve onlar da ağır görevlerini şaşırtıcı bir biçimde yerine getirmektedirler. Günümüzde hatta bazı hayvanlar için resmi olarak okul açılışı yapılmıştır!

Bunların hepsi bir yana Kur’an-ı Kerim’de oldukça fazla ayet vardır ki bazı hayvanların anlayış ve şuuruna delalet etmektedir. Hz. Süleyman’ın ordularından kaçan karıncaların öyküsü ve Hüthüt’ün (çavuşkuşu) “Seba ve Yemen” bölgesine gelişi ve Hz. Süleyman için getirdiği heyecan verici haberi ve öyküsü bu iddiaya başka bir şahittir.

İslami rivayetlerde de hayvanların dirileceği yönünde birçok hadis gelmiştir. Örneğin, Ebuzer şöyle rivayet etmektedir: Bizler Hz. Peygamber’in (s.a.a) huzurunda idik. Birden iki keçi birbirlerine boynuzlarıyla vurdular. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.a) şöyle buyurdu: “Bunların birbirlerine neden boynuzlarıyla vurduğunu biliyor musunuz?” Oradakiler hep birden “hayır” dediler. Hz. Peygamber (s.a.a), “Ama Allah neden vurduklarını biliyor ve en kısa zamanda onların arasında hakemlik yapacaktır!”[1] diye buyurdu.

Ehl-i Sünnet yoluyla Hz. Peygamber’den (s.a.a) bu ayetin tefsiri hakkında şöyle rivayet edilmiştir:

ان الله يحشرهذه الامم يوم القيامة و يقتص من بعضها لبعض حتى يقتص للجماء من القرناء

“Allah bu hayvanların hepsini kıyamet günü diriltecek ve bazılarının kısasını bazılarından alacaktır. Hatta boynuzu olmayana sebepsiz yere boynuz vurandan bile alacaktır.”[2]

Tekvir Suresi’nin 5. ayetini:

﴿وَاِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ﴾

“Vahşi hayvanlar bir araya toplandığında” manasını eğer Kıyamet günü toplanmak olarak alırsak (haşr günü ve dünyanın son bulduğunda toplanmak değil) konumuz için başka bir nakli delil olur.[3]

------------

[1] - Mecmeu’l- Beyan ve Nuru’s-Sakaleyn tefsirleri Enam Suresi, 38. ayetin açıklaması.

[2] - el-Menar Tefsiri adı geçen ayetin açıklamasında.

[3] - Tefsir-i Numune, c.5, s.224.