* ?man, gönülle tan?mak, dille ikrar etmek, aza ile de kullukta bulunmakt?r.

* Bir grup halk, sevap için Allah'a kulluk eder; bu kulluk, tacirlerin kullu?udur. Bir grup da korkudan Allah'a kulluk eder; bu da kölelerin kullu?udur. Bir grupsa, Allah'a ?ükrederek kullukta bulunur; i?te hür ki?ilerin kullu?u budur.

*Noksan s?fatlardan münezzeh olan Allah'?, yapmay? iyice diledi?im ?eyleri yapmamakla, ba?lad???m dü?ümleri çözmekle tan?d?m.[1]

* Allah, iman?, ?irki temizlemek; namaz?, ululu?u b?rakmak; zekât?, r?zka sebep olmak; orucu, kullar?n ihlâs?n? s?namak; hacc?, dîni kuvvetlendirmek; sava??, ?slâm'? yüceltmek; do?ruyu buyurmay?, halk? düzgün bir hâle sokmak; kötülükten nehyetmeyi, kötü ki?ileri fenal?ktan çekmek; yak?nlarla bulu?up görü?meyi, onlar? görüp gözetmeyi, Müslümanlar?n say?lar?n? ço?altmak; k?sâs?, onlar? korumak; ahitleri yerine getirmeyi, haram olan ?eylerin ne kadar kötü oldu?unu anlatmak için emretti. ?çkiyi, akl? korumak; h?rs?zl???, temizli?i bildirmek; zinay?, soyu-sopu gözetmek; livâtay?, nesli ço?altmak için nehyetti. Tan?kl?kta bulunmay? kullar?n haklar?n? yerine getirmek için buyurdu. Yalan? b?rakmay? gerçe?in yüceli?ini bildirmek için emretti. Selâm vermeyi zarardan, korkudan korunmam?z, ?mameti ümmetin düzenini sa?lamak, imama itaat etmeyi de imameti ululamak için emir buyurdu.[2]

Kaderden sorulunca ?öyle buyurdular:

* Kapkaranl?k bir yoldur, gitmeyin o yola. Pek derin bir denizdir, dalmay?n o denize. Allah'?n s?rr?d?r, u?ra?may?n onunla.

Birisi “?am'a gidi?iniz Allah'?n kazâ ve kaderiyle de?il miydi?” diye sorunca, bu soruya uzun uzun cevap verdiler. Bu arada ?öyle buyurdular:

* Yaz?k sana, sen kazây? yerine gelmesi, kaderin mutlaka olmas? gerekli sanmadas?n. ?? böyle olsayd?, sevap ve ikab bat?l olur, vaat ve vaadin ortadan kalkmas? icâb ederdi. Oysaki noksan s?fatlardan münezzeh olan Allah, kullar?n? yapacaklar? i?lerde muhayyer b?rakarak emretmi?, kötülüklerden çekinmelerini bildirerek nehyetmi?tir. Emir de, nehiy de, kulun ihtiyâr?n? ortadan kald?rmam??, kudretini yok etmemi?tir. Onlara kolay olan? teklif etmi?, zor olan? buyurmam??t?r. Az iyili?e çok sevap vermi?tir. Kul ma?lûp olarak isyan etmez; mecbur olarak itaatte bulunmaz. O, peygamberleri bir oyun için göndermemi?; kitab? abes olarak indirmemi?; gökleri, yeryüzünü ve ikisi aras?nda yarat?lanlar? bo? yere yaratmam??t?r. "Bu, kâfir olanlar?n zann?. Art?k vay haline kâfirlerin ate?ten." [3]

Ebu-Câ'fer Muhammed b. Aliyy'il Bâk?r'dan (a.s) ?öyle buyurdu?u rivâyet edilmi?tir:

* Allah, yeryüzünde azab?ndan iki aman verdi; biri kald?r?ld?, öbürüne yap???n. Kald?r?lan aman, Allah'?n salât? o'na ve soyuna olan, Resulullaht?. Duran ve kalan aman ise, isti?fard?r. Allah-u Teâlâ "Sen, onlar?n içinde oldukça onlar? azapland?rmaz ve gene yarl?ganma dilerlerken, Allah, onlara azap vermez" buyurmu?tur. [4]

* Tam fakih, o ki?idir ki insanlar? Allah'?n rahmetinden ümitsiz hâle dü?ürmedi?i, Allah'?n lütfünden onlar? ümitsiz etmedi?i gibi, Allah'?n mekrinden de onlar? emin etmez.

* ?nananlar?n zanlar?ndan sak?n?n; çünkü yüce Allah gerçe?i onlar?n dillerine ilhâm eder.[5]

* Kur'an'da sizden öncekilere ait olaylar, sizden sonraki zamanlara ait haberler, aran?zda cârî olacak hükümler vard?r.

* ?nanan?n yüzünde güleçlik vard?r, kalbindeyse hüzün. Gönlü her ?eyden geni?tir, nefsi her ?eyden alçak. Yücelikten nefret eder, ?öhrete dü?mand?r, gam? gussas? uzundur, dü?ünmesi derin. Susmas? fazlad?r; vakti yoktur. Çok ?ükreder, çok sabreder. Dü?ünceye dalm??t?r, ihtiyâc? olanlar? görünce kendi ihtiyâc?n? hat?rlamaz bile. Huyu güzeldir, geçinmesi ho? ve yumu?ak. ?eref ve din bak?m?ndan serttir, huy bak?m?ndan kuldan alçak.

-------------------

[1]- Mevlânâ, "Mesnevî"nin 3. cildinde ?mam Ali’nin (a.s) bu kelâmlar?na i?aret ederler (Reynold A. Nicholson bas?m? 1929, s. 255 - 256; beyt. 4462 - 4472).

[2]- Emir'ül Mü'minin Ali (a.s), bu sözlerle emir ve nehiylerin te?ri'i hikmetlerini beyan buyurmaktad?rlar.

[3]- Sâd, 27.

[4]- Enfâl, 33.

[5]- "?nanan?n anlay???ndan sak?n?n; çünkü o, Allah nûruyla bakar, görür." (Hadis, Künûz'ül Hakaik, c. 1, s. 8).