İmam Hasan Askeri (232-260 hk.) (Arapça: الإمام الحسن العسكري), Hz. Muhammed'in (s.a.a) soyundan gelen On İki İmam'ın on birincisidir.

Hz. İmam Hasan Askeri'nin (a.s) nesebi, sekiz vasıta ile Şiilerin ilk imamı Hz. Ali b. Ebi Talib'e (a.s) yetişmekedir. [1] Babası İmam Hadi (a.s) İmamiye Şiaların onuncu imamıdır. Şii kaynaklara göre o hazretin annesi cariye idi ve “Hudeys” veya “Hudeyse” adıyla anılmaktaydı.[2] Diğer bazı kaynaklar onun adını “Susen”[3] “Asefan”[4] ve “Selil”[5] olarak nakletmişlerdir.

Lakapları, Samit, Hadi, Rafik, Zeki ve Naki olarak zikredilmiştir. Bazı tarihçiler onun için "halis" lakabını da zikretmişlerdir.[6] Ayrıca İmam Cevad, İmam Hadi ve İmam Hasan Askeri (a.s), “İbnu'r-Rıza” ortak lakabıyla da tanınmışlardır.[7]

"Askeri" lakabı da İmam Hadi (a.s) ve İmam Hasan Askeri'nin (a.s) ortak lakabıdır. Bunun nedeni, o hazretlerin her ikisinin de Samerra'da mecburi ikametleri sonucunda bu lakapla anılmışlardır. Samerra, Askeri bölge olması hasebiyle bu şehrin diğer bir adı da "Asker" olarak anılmıştır.[8] Aynı şekilde o hazretin adının “Hasan” olması itibariyle, İmam Hasan Mücteba (a.s) ile isim ortaklığına binaen, o hazret, "Hasan-ı Ahir" adıyla da anılmıştır.[9]

Doğumu:

Kaynaklar çoğunlukla İmam Hasan Askeri'nin (a.s) doğumunun Medine'de gerçekleştiği görüşündedirler.[10] Ancak o hazretin Samerra’da doğduğu görüşüne de yer verilmiştir.[11] İmamiye mezhebine ait kaynakların çoğu o hazretin, hicretin 232. yılında Rebiülahir ayında dünyaya gözlerini açtığını belirtmişlerdir.[12] İmam Hasan Askeri'nin bizzat kendisinden nakledilen bir rivayete de aynı tarih zikredilmiştir.[13] Fakat Ehlisünnet kaynakları ve bazı Şii kaynaklarda o hazretin doğumunu, 231 hk. yılı olarak kaydetmişlerdir.[14]

Şeyh Mufid, “Mesaru'ş-Şia” adlı eserinde imamın doğum gününün, Rebiülahir ayının 10. gününde olduğunu kaydetmiştir.[15] Ancak kameri 6. yy.da bu iddia bir kenara itilmiş ve o hazretin doğum gününün Rebiulahir ayının 8. gününde olduğu görüşü şöhret bulmuştur.[16] Elbette İmamiye mezhebince meşhur olan görüş de budur.

İmam Hasan b. Ali (a.s.) ve babası İmam Ali b. Muhammed (a.s.) Abbasiler tarafından Samerra'da askeri ordu bölgesinde zorla alıkonulmasından dolayı, Askeri lakabıyla anılmaktadır. Samerra’daki zorunlu ikamet, bu iki İmamın (a.s) tüm hareketlerinin hükümet güçleri tarafından kontrol altında tutulmasına neden olmuştur. Dolayısıyla Şiiler, bu dönemde imama (a.s) ulaşma yolunda büyük kısıtlamalar ile karşı karşıya kalmıştır.

Babası İmam Hadi'nin şehadetinden sonra hicri 254'te imamet makamına ulaştı. Hz. Peygamber’in (s.a.a) müjdelediği, bütün ilahi dinlerde vaat edilmiş, gelişi ile dünyayı adaletle dolduracak ve evrensel ilahi hükumeti kuracak olan İmam Mehdi'nin (a.f) babasıdır.

İmam Askeri (a.s) takipçileri ile temsilcileri aracılığı ile ve mektuplaşarak irtibat sağlıyordu. Ör: İmam Mehdi'nin (a.f) has naiplerinden biri olan Osman b. Said, o hazretin özel temsilcilerinden biri sayılmaktaydı.

İmam Hasan Askeri (a.s) 260 hk. yılının Rebiü'l-Evvel ayının 8. günü, 28 yaşında şehadete ulaşmıştır. Babasının mezarının yanında defnedilmiştir. Bu iki imamın defnedildikleri mekan "Askeriyeyn Haremi" unvanıyla meşhurdur. Aynı zamanda Irak’ta bulunan Şia ziyaretgahlarından biridir.

------------------

[1]- Sem'ani, El-Ensab, c.9, s.300, 1962 m /1382 hk.

[2]- Kuleyni, Kafi, c.1, s.503, 1391 hk; Müfit, El-İrşad, c.2, s.313, 1414 hk.

[3]- İbn-i Talha, Metalibu's-Suul, c.2, s.78, 1371 hk; Sebt b. Cevzi, Tezkiretu'l-Havas, s.362, 1383 hk. Elbette bazı kaynaklarda, "Susen" ismi, İmam Hadi'nin (a.s) annesinin adı olarak geçmektedir. Nevbahti, Firaku'Şia, s.93, 1355 hk. Diğer bir nakle göre ise, İmam Mehdi'nin (a.f) annesinin adı olarak zikredilmiştir. İbn-i Ebi's-Selc, Tarihu'l-Eimme, Mecmuai Nefise, s.26, 1396 hk.

[4]- Nevbahti, Fıraku'ş-Şia, s.96, 1355 hk; rivayete göre onun adı başlangıçta “Asefan” idi ve İmam Hadi (a.s) ona “Hadis” adını verdi.

[5]- Hüseyin b. Abdulvahhab, Uyunu'l-Mucizat, s.123, Necef, 1369 hk.

[6]- İbn-i Rüstem Taberi, Delailü’l İmamet, s.425, 1413 hk.

[7]- İbn-i Şehraşub, Menakibu Al-i Ebitalib, c.3, s.523, 1376 hk.

[8]- İbn-i Hallikan, Vefeyatu'l-A'yan, c.2, s.95, 1971-1972 m.

[9]- İbn-i Şehraşub, Menakib-i Al-i Ebitalib, c.3, s.526, 1376 hk.

[10]- Şeyh Müfit, El-İrşad, c.2, s.313, 1414 hk; Şeyh Tusi, Tehzibu'l-Ahkam, c.6, s.92, 1407 hk.

[11]- İbn-i Hatem, Ed-Dürrü'n-Nazim, Müessesetu'n-Neşri'l-İslami, s.737.

[12]- Nevbahti, Fıraku'ş-Şia, s.95, 1355 hk; Kuleyni, Kafi, c.1, s. 503, 1391 hk; Şeyh Müfit, El-İrşad, c.2, s. 313, 1414 hk.

[13]- İbn-i Rüstem Taberi, Delailu'l-İmamet, s.423, 1413 hk.

[14]- İbn-i Ebi's-Selc, Tarihu'l-Eimme, Mecmuatu Nefise, s.14, 1396 hk; Mes'udi, İsbatu'l-Vasiyye, s. 258, 1409 hk.

[15]- Şeyh Müfid, Mesaru’ş-Şia, s. 52, 1414 hk; İbn-i Tavus, El-İkbal, c.3, s.149; Şeyh Tusi, Misbahu'l-Müçtehit, s.792, 1339 hk.

[16]- İbn-i Şehraşub, Menakıb-i Âl-i Ebitalib, c.3, s.523, 1376 hk; Tabersi, E’lamu’l-Vera Bi-İ'lamu’l Huda, s. 349; Tacu'l-Mevalid, s.57, 1396 hk.