Soru: Hocam Ehl-i Sünnet kardeşlerimizden bazıları, kendilerine Hz. Resulullah'ın (s.a.a) ümmete Kur'an ve Ehl-i Beyti'ni emanet olarak bıraktığını ve onlara sarılmamızı emrettiğini ve onlara sarıldığımız müddetçe asla dalalete düşmeyeceğimizi; bu iki emanetin Kevser Havzu başında kendisine varıncaya kadar birbirinden ayrılmayacağını bildiren hadisi okuduğumuzda, bize itiraz ederek, "Resulullah'ın emanetlerinin bunlar değil, "Kur'an ve Sünnet" olduğunu" söyleyip, "Siz hadisi saptırıyorsunuz; tahrif ediyorsunuz" diye bize itiraz ediyorlar. Şimdi gerçekten Allah Resulü'nden (s.a.a) nakledilen hadis hangisidir? Eğer bizim dediğimiz ise, onların söylediği sözün yanlış olduğunu nasıl ispat edebiliriz?

Cevap: Aziz kardeşim, her şeyden önce şunu söylememiz gerekir ki bu itirazı edenler maalesef ya kendi kaynaklarından bile habersizdirler ya da ortada bir art niyet ve samimiyetsizlik söz konusudur.

Zira evvela Ehl-i Beyt'i zikreden hadisler, Kütüb-i Sitte'den Sahih-i Muslim, Sünen-i Tirmizi, Müsned-i Ahmed b. Hanbel'de, ve Müstedrekü’s-Sahiheyn, Hasais-i Nesai, Sünen-i Beyhakî, Sünen-i Darimî, Kenzü’l Ummâl, Üsdü’l Gâbe, Dürrü’l Mensur, Müşkilü’l Âsâr, Tarih-i Bağdad, Taberânî, Tefsir-i Fahr-i Râzî, Mecmeü’z-Zevâid, Feyzü’l Kadir, Tahzibü’l Âsâr, Hilyetü’l Evliyâ, Sevâikü’l Muhrika gibi, onlarca meşhur kaynakta ve çeşitli senetlerle nakledilmiştir ki meşhur Sünni alimi İbn-i Hacer-i Mekki bunların sayısının otuz civarında olduğunu söylüyor. Bu da bu hadisin mutevatir olduğunu açık bir şekilde ortaya koymaktadır.

Saniyen onların iddia ettiği rivayet, yani Nebevi emanetlerin Kur’an ve Sünnet olduğunu belirten nakil, Malik’in Muvatta’sı hariç, Ehl-i Sünnet’in nezdinde en muteber hadis kaynakları olarak bilinen Sahih-i Buhari ve Sahih-i Müslim de dahil olmak üzere, Kütüb-i Tis’a’nın (dokuz hadis kaynağının) hiçbirinde yer almamıştır. Malik’in Muvatta’sında ise, sadece bir yerde (1395. hadisinde), o da mürsel olarak, yani senetsiz olarak rivayet edilmiştir. Malik’in bu hadisi kimden duyduğu, bu hadisin Malik’e kadar olan senet silsilesinde kimlerin yer aldığı, o kimselerin sika ve adil insanlar mı, yoksa yalancı ve zayıf insanlar mı olduğu belli değildir. Dolayısıyla da hadis literatüründe böyle bir hadis nakline hiç itibar edilmez ve kâile alınmaz.

Evet, bu rivayet senetli olarak Hakim’in “Müstedrek-üs Sahiheyn” kitabında rivayet edilmiştir. Ancak, bu naklin senet silsilesinde yer alan kişiler, bizzat Ehl-i Sünnet’in kendi büyük alimlerince zayıf ve nakillerine itibar edilmeyecek kişiler olduğu kaydedilmiş ve bu hadisin uydurma olduğu itiraf edilmiştir. Ben sizi bu Ehl-i Sünnet’in iki büyük aliminin bu rivayetle ilgili sözleri ve itiraflarıyla baş başa bırakıyorum.

Bakınız Ehl-i Sünnet’in önde gelen bilginlerinden olan Ahmet Sa’d Hamdun bu rivayetin müsned şeklini tahriç ettikten sonra, şunlara yer veriyor: “Bu hadisin senedi zayıftır. Bu senette Salih b. Musa Talhi yer almıştır. Zehebi onun hakkında; “Zayıftır” demiştir. Yahya ise, “O bir şey değildir; itibar edilmez ve hadisi yazılmaz” demiştir. Buhari se, “Hadisleri münkerdir” söylemiştir. Nesai ise, “Metruktür” demiştir.” [1]

Ehl-i Sünnet’in önde gelen muhaddislerinden olan Hasan b. Ali es-Sakkaf eş-Şafii ise, bu hadisle ilgili olarak şöyle demiştir: “Bana, Hz. Resul’ün “Sizin aranızda iki emanet bırakıyorum; onlara sarıldığınız takdirde sapmazsınız: Allah’ın kitabını ve...” hadisi sorulmuştur; “Acaba sahih olanı, “ve yakınlarım olan Ehl-i Beytim'i” lafzıyla geleni midir? Yoksa “ve sünnetimi” lafzıyla geleni mi?” diye. “Sizden ricamız, bunu hadis ve senedi açısından açıklamanızdır” denmiştir.

Cevabında: Sahih olarak sabit olan, “ve Ehl-i Beytim'i” lafzıyla gelen hadistir. “ve sünnetimi” lafzıyla gelen hadis ise, hem senet ve hem de metin açısından batıldır. Burada inşaallah senet hususunu açıklayacağız. Zira soruda bu hususun aydınlığa kavuşması istenmiştir.

Diyoruz ki: Bu hadisi Müslim, Sahih’inde [2] Zeyd b. Erkam’dan nakletmiştir.

O şöyle demiştir: “Bir gün Hz. Resulullah Mekke ile Medine arasında “Hum” denen suyun kenarında ayağa kalkarak, bize bir konuşma yaptı. Allah’a hamd-ü sana etti; nasihatte bulundu; Allah’ı bize hatırlattı ve sonra da şöyle buyurdu: “Bilin ki ey insanlar! Ben de bir beşerim. Rabbimin elçisi gelip de icabet etmem beklenir. Ve ben sizin aranızda iki ağır emanet bırakıyorum. Onların ilki Allah’ın kitabıdır; onda hidayet ve nur vardır. Öyleyse Allah’ın kitabını tutun ve ona sarılın.” İnsanları Allah’ın kitabına sarılmaya teşvik ettikten sonra da şöyle buyurdu: “Ve Ehl-i Beytim'i. Size Allah’ı hatırlatırım Ehl-i Beytim hakkında; size Allah’ı hatırlatırım Ehl-i Beytim hakkında; size Allah’ı hatırlatırım Ehl-i Beytim hakkında.”

Müslim’in lafzı böyledir. Bu hadisi Daremi de Sünen’inde [3] güneş gibi açık olan sahih bir senetle nakletmiştir. Bu ikisi dışında diğerleri de rivayet etmişlerdir.

“Ve sünnetimi” lafzıyla nakledilen hadise gelince; onun uydurulmuş bir hadis olduğunda şüphe yoktur. Zira senedi çok zayıftır. Bu hadisin uydurulmasında Emevilerin etkisi olmuştur.

İşte bu hadisin senedi ve metni şöyledir: “Hakim, “Müstedrek” kitabında [4] kendi senediyle İbn-i Ebi Uveys’den, o da babasından, o da Sevr b. Zeyd ed-Deylemi’den, o da İkrime’den, o da İbn-i Abbas’tan rivayet etmiştir. Bu hadiste şöyle geçmiştir: “Ey insanlar! Ben sizin aranızda öyle bir şey bırakıyorum ki, ona sarıldığınız takdirde asla sapmazsınız: Allah’ın kitabını ve peygamberinin sünnetini.”

Ben diyorum ki: Bu hadisin senedinde İbn-i Ebi Uveys ile babası yer almıştır. Hafız Muzzi “Tehzibü’l Kemal” kitabı [5] İbn-i Ebi Uveys’in biyografisinde -onu cerh edenlerin sözünü aktarıyorum- şöyle der:

“Muaviye b. Salih, Yahya b. Muin’in onların hakkında şöyle dediklerini nakletmiştir: “Ebu Uveys ve oğlu zayıftır.” Yine Yahya b. Muin şöyle demiştir: “İbn-i Ebi Uveys ve babası hadisi çalıyorlardı. Yine o şöyle demiştir: “İbn-i Ebi Uveys, karıştırıcı ve yalancıdır. Bir şey değildir (kendisine itina edilmez).”

Ebu Hatem ise, onun hakkında şöyle demiştir: “Doğru konuşma ihtimali vardır. Ancak basiretsiz biri idi.”

Nesai onun hakkında “Zayıftır” demiştir. Yine Nesai onun hakkında başka bir yerde “Sika (güvenilir) değildir” demiştir. Ebu’l Kasım el-Lalkai ise, şöyle demiştir: “Nesai onun terk edilmesine yol açacak kadar aleyhinde konuşmağa ileri gitmiştir.”

Ebu Ahmed b. Adiy ise, onun hakkında şöyle demiştir: “Bu İbn-i Ebi Uveys, dayısı Malik’ten hiçbir kimsenin tabi olmadığı garip hadisler rivayet etmiştir.”

Ben diyorum ki: Ayrıca Hafız İbn-i Hacer “Fethü’l Bari” kitabının mukaddimesinde [6] şöyle demiştir: “Nesai ve diğerlerinin İbn-i Ebi Uveys’e yaptıkları kadhten (eleştiriden) dolayı Sahih’te olanı hariç, onun hiçbir hadisiyle ihticac edilemez.”

Yine Hafız Seyyid Ahmed b. Sıddık, “Fethü’l Meliki’l Ali” kitabının 15. sayfasında şöyle demiştir: “Seleme b. Şabib demiştir ki: Ben İsmail b. Ebi Uveys’in “Bazen Medine halkı bir konuda ihtilafa düşünce, ben bu ihtilafı yatıştırmak için onlara hadis uydururdum” dediğini duydum.”

O halde bu insan hadis uydurma ithamına maruz kalan bir kişidir. Yahya b. Muin onu yalancılıkla itham etmiştir. Üstelik onun naklettiği, “ve sünnetimi” lafzının yer aldığı hadis, Sahiheyn’de (Sahih-i Buhari ve Müslim’de) de yer almamıştır.

Babasına gelince; Ebu Hatem er-Razi, oğlunun “el-Cerh ve’t-Tadil” kitabında [7] onun hakkında şöyle demiştir: “Hadisi yazılır, ancak onunla ihticac edilmez. Güçlü biri değildir.” Aynı kaynakta İbn-i Ebu Hatem, İbn-i Muin’in onun hakkında; “Güvenilir değildir” dediğini nakletmiştir.

Ben diyorum ki: Hakkındaki sözleri naklettiğimiz bu iki insanın senedinde bulunduğu bir hadisin sahih sayılması, iğnenin deliğinden devenin geçmesi kadar zordur. Özellikle bu nakil Sahih’te (Sahihi Müslim’de) gelen nakle de aykırıdır. Bunu iyice düşün, Allah seni hidayet etsin.

Hakim de bu hadisin zayıf olduğunu itiraf etmiştir. Dolayısıyla da el-Müstedrek’te (Hakim’in bu hadisi naklettiği hadis kitabı) onu sahih saymamıştır. Sadece bu hadisin olabileceğine şahit getirmeğe çalışmıştır. Ancak getirdiği şahit de zayıf ve senet açısından sakıttır. Dolayısıyla da bu hadisin zayıflığına zayıflık eklemiştir.

Bizim tahkikimize göre ise, İbn-i Ebi Uveys veya babası aşağıda nakledeceğimiz bu zayıf kimsenin hadisini çalmış ve kendi adına nakletmiştir. Nitekim İbn-i Muin, bu ikisinin hadis çaldığını açıkça belirtmiştir. Bilahare Hakim, bu şahidini kitabında [8] “Ben bu hadise Ebu Hüreyre’nin hadisinden de bir şahit buldum” diye kaydetmiş, sonra da onu kendi senediyle Zabiy Sena Salih b. Musa et-Talhi yoluyla, Abdulaziz b. Rafi’den, o da Ebu Salih’ten, o da merfu olarak Ebu Hüreyre’den Hz. Resulullah’ın şöyle buyurduğunu nakletmiştir: “Ben sizin aranızda iki şey bırakıyorum ki, onlardan sonra (onlara sarıldığınız takdirde) asla sapmazsınız: Allah’ın kitabını ve sünnetimi. Onlar Havuz (Havz-ı Kevser) başında bana varıncaya kadar asla birbirinden ayrılmazlar.”

Ben diyorum ki: Bu hadis de uydurmadır ve ben bu hadisin senedinde yer alan sadece bir kişi hakkında konuşmakla yetiniyorum. O ise, Salih b. Musa et-Talhi’dir. İşte hadis imamlarının büyüklerinden bu kişiye itiraz eden bazılarının [9] sözleri şöyledir: “Yahya b. Muin onun hakkında “O bir şey değildir” demiştir. Ebu Hatem er-Razi ise, şöyle demiştir: “O gerçekten de zayıf ve münker hadisleri rivayet eder. O bir çok sika insandan münker hadis rivayet etmiştir.”

Nesai onun hakkında “Hadisi yazılmaz” demiştir. Başka bir yerde de “Hadisi terk edilir” demiştir.

Hafız İbn-i Hacer’in Tehzibü’t-Tehzib kitabında[10] ise, şunlar yer almıştır: “Bu adam, sika insanlardan sika insanların hadislerine benzemeyen hadisler rivayet ederdi. Dinleyen, o hadisin uydurulmuş ya da değiştirilmiş olduğunu anlardı. Dolayısıyla onun hadisiyle delil getirmek caiz değildir.” Ebu Naim onun hakkında “Hadisi terk edilir; münker hadisler nakletmektedir” demiştir.

Ben diyorum ki: Hafız da onun hakkında “et-Takrib” adlı kitabında[11] “Metruktür” şeklinde hükmetmiştir. Zehebi de “el-Kaşif” kitabında[12] “Çok zayıftır” demiştir.

Yine Zehebi “el-Mizan” adlı kitabında[13] onun biyografisinden bahsederken, bu hadisi onun münker hadislerine bir örnek olarak nakletmiştir.

Bu hadisi Malik “Muvatta” adlı kitabında[14] senetsiz olarak nakletmiştir. Senedinin zayıflığını beyan etmemizden sonra onun da bir değeri olmadığı bellidir.

Hafız Abdulbir “et-Temhid” adlı kitabında[15] bu uydurulmuş zayıf hadis için üçüncü bir senet zikretmiş ve şöyle demiştir: “Bize Abdurrahman b. Yahya rivayet etmiştir; o da demiştir ki, bize Ahmet b. Said rivayet etmiştir; o da demiştir ki, bize Muhammed b. İbrahim ed-Deylemi rivayet etmiştir; o da demiştir ki, bize Ali b. Zeyd el-Feraizi rivayet etmiştir; o da demiştir ki, bize el-Huneyni, Kesir b. Abdullah b. Amr b. Afv’den, o da babasından, o da ceddinden rivayet etmiştir ki, Resulullah (s.a.a) şöyle buyurdu....”

Ben diyorum ki: Bu senetteki zaaflardan sadece birini zikretmekle yetiniyoruz. O da bu hadisin senedinde yer alan Kesir b. Abdullah’tır. İmam Şafii onun hakkında “O, yalanın erkânlarından biridir” demiştir. Ebu Davud da onun hakkında “Yalancılardan biri idi” söylemiştir. İbn-i Hibban da onun için “Bu adam, babası aracılığıyla ceddinden uydurulmuş bir kitap nakletmiştir ki, hayret ve şaşkınlığı ortaya koymanın dışında, onu hadis kitapları arasında zikretmek veya ondan hadis nakletmek caiz değildir.” [16]

Nesai ve Darekutni ise, onun hakkında “Hadisleri terk edilmiştir” demişlerdir.

İmam Ahmed de onun hakkında “Hadisi terk edilir; bir şey değildir” demiştir. Yahya b. Muin de onun için “Bir şey değildir” söylemiştir.

Ben diyorum ki: Hafız b. Hacer “et-Takrib” adlı kitabında ondan söz ederken, onun hakkında sadece; “Zayıftır” demekle yetinip, ardından “Onu yalancılıkla itham eden kimse biraz aşırıya gitmiştir” diye devam etmekle hata etmiştir.

Ben diyorum ki: Hayır, asla aşırıya gitmemiştir. Aksine hadis imamlarından gördüğün üzere onun durumu bu idi. Özellikle de Zehebi “el-Kaşif” adlı kitabında “Çok zayıftır” tabirini kullanmıştır. Gerçekten o böyledir; hadisi de uydurmadır. Dolayısıyla ne onun hadisine uymak ve ne de şahit olarak zikretmek caiz değildir. Aksine, onun yüzüne vurulmalıdır. Tevfik Allah’tandır...

Böylece açıkça belli olmuştur ki, sahih olan hadis, Sahih-i Müslim’de geçen “Allah’ın kitabı ve İtretim, (Ehl-i Beyt’im) tabirinin yer aldığı hadistir. “Allah’ın kitabı ve sünnetim” tabiri geçen rivayet ise, batıldır ve senet açısından da sahih değildir. O halde camilerdeki imam, vaiz ve hatiplerin, Hz. Resulullah’tan (s.a.a) gelmeyen bu lafzı terk etmeleri ve insanlara, Hz. Resulullah’ın (s.a.a) Sahih-i Müslim’de sahih senetle sabit olan “Allah’ın kitabını ve Ehl-i Beyitim'i -ya da- yakınlarımı” lafzını açıklamaları gerekir.”

Biz artık bu iki Sünni alimin açıklamalarından sonra bu konuda başka bir şey eklemeğe lüzum görmüyoruz.

Son olarak şunu da belirtmemiz gerekir ki bizim bu rivayeti reddetmemiz, (haşa) Allah Resulü'nün (s.a.a) mübarek Sünnet-i Seniyyesi'ni reddetmemiz anlamına gelmez. Biz Kur'an-ı Kerim'in bir çok ayeti de dahil, sağlam delillerle Kur'an'dan sonra ikinci dini kaynağımızın Hz. Resulullah'ın (s.a.a) mübarek Sünnet'i olduğunu can-ı gönülden kabul ediyoruz. Ancak bizim demek istediğimiz şudur ki, yukarıda sözünü naklettiğimiz Sünni alimin de dediği gibi, Emeviler zamanında sırf "Ehl-i Beyt"i de içeren “Sekaleyn” hadisini gölgelemek için bu rivayet uydurulmuştur.

Şunu da ilave etmekte fayda vardır ki faraza sünnet kelimesini zikreden rivayetlerin doğruluğunu kabul etsek dahi, bunun öbür hadislerle hiçbir çelişkisi yoktur; hatta birbirini tamamlar niteliktedir. Adeta Allah Resulü (s.a.a), sahih İslam'ı öğrenmek için Kur'an ve Sünnet'i kaynak olarak gösterdikten sonra, bunun yani Kur'an'ın sahih tefsirini ve Hz. Resulullah'ın (s.a.a) sahih sünnetini öğrenmenin en güvenilir kanalının Ehl-i Beyt'i (a.s) olduğunu ümmete öğütlemektedir. Nitekim Ehl-i Beyt'i (a.s) devreden çıkararak, Kur'an'ı ve Sünnet'i öğrenmeğe çalışanların, düştükleri çelişkileri, hem tarih sayfalarında ve hem de günümüzde müşahede etmekteyiz.

Ümit ediyoruz ki Müslüman kardeşlerimiz, bir an evvel bu gafletten uyanıp, asırlar boyu unuttukları veya unutturuldukları Ehl-i Beyt (a.s) gibi tertemiz ve şaibesiz hazineyi yeniden keşfeder ve Hz. Resulullah'ın (s.a.a) müekket tavsiyelerine ragmen, Kur'an'dan ayırdıkları bu emanete yeniden sahip çıkıp, Allah Resulü'nün (s.a.a) sadece kuru bir "sevgi" değil, onlara "sarılmayı" ve böylece yanlışlardan korunmayı istediğini bilmeleridir artık.

Rabbim, hepimize doğruları olduğu gibi keşfetmeyi ve taassuplardan uzak bir şekilde onlara ittiba etme cesaret ve samimiyetini inayet buyursun. Amin!

 -----------------

[1]- Usul-u İtikad-ı Ehli’s-Sünnet, Ebu’l Kasım el-Lalkai es-Selefi, s. 8.

[2]- Sahihi Müslim, Abdulbaki basımı, c. 4, s. 1873, hadis: 2408, 4425.

[3]- Süneni Daremi, c. 2, s. 431-432, hadis: 3182.

[4]- Hakim, Müstedrek, c. 1, s. 93.

[5]- Hafız Muzzi, Tehzibü’l Kemal, c. 3, s. 127.

[6]- Hafız İbn-i Hacer, “Fethü’l Bari” kitabının mukaddimesi, s. 391. 

[7]- Ebu Hatem er-Razi, oğlunun “el-Cerh ve’t-Tadil” kitabı, c. 5, s. 92.

[8]- Hakim, Müstedrek, c. 1, s. 93.

[9]- Tehzibü’l Kemal, c. 13, s. 96.

[10]- Hafız İbn-i Hacer, Tehzibü’t-Tehzib, c. 4, s. 355.

[11]- Hafız, et-Takrib, 2891 numaralı biyografi.

[12]- Zehebi, el-Kaşif, 2412 numaralı biyografi.

[13]- Zehebi, el-Mizan, c. 2, s. 302.

[14]- Malik, Muvatta, s. 899, hadis: 3.

[15]- Hafız Abdulbir, et-Temhid, c. 24, s. 331.

[16]- Sakkaf, İmam Şafii’nin ve Ebu Davud’un bu adamın hakkındaki sözlerini “Tehzibü’t-Tahzib” kitabı c. 8, s. 377, Daru’l Fikir baskısı ve “Tehzibü’l Kemal” kitabı, c. 24, s. 137’de nakletmiştir. Ayrıca bu hususta Hafız İbn-i Hıbban’ın el-Mecruhin kitabı, c.2, s. 221’e bakınız.