4- G?ybete yol açan sebepler:

1- Gazap ve öfke: Bazen birisine olan gazap ve öfkemiz, bizi onun ay?plar?n? ortaya ç?karmaya itebilir.

2- Kin beslemek: Bazen önceden olan kinimiz birisinin g?ybetini yapmam?za, onu kötülememize yol açabilir.

3- Hased ve çekemezlik: Bazen de bu kötü huy insan?n g?ybet etmesini ve hased etti?i kimsenin kusurlar?n? aç??a ç?karmaya ve böylece hasedini dindirmeye çal??mas?na vesile olur.

4- Kibir ve üstünlük taslamak: Ço?u ki?iler kendilerini üstün göstermek için ba?kalar?n? kötülemeye ve kusurlar?n? ortaya ç?karmaya çal???r.

5- Ac?ma duygusu: Bazen de ?eytan bu yoldan insanlar? kand?r?r ve ona ac?d??? için ve yapt??? kötülükten duydu?u üzüntüyü bildirmek için, onun yapt???n? ba?kas?na anlat?r.

6- Kendini temize ç?karmak: Bazen kendisini temize ç?karmak için kötü ameli ba?kas?na isnad eder ve böylece kendisini o amelden ve suçtan kurtarmaya çal???r. Bu da günaht?r hatta o adam yapm?? olsa dahi; o sadece kendisinden o kötülü?ü nefyetme hakk?na sabittir. Yani ben yapmam???md?r diyebilir, ama ba?kas?na isnad edemez.

5- G?ybet Edenler Kar??s?nda Vazifemiz:

G?ybet edenler kar??s?nda ilk vazifemiz uygun bir dille g?ybet edeni emr-i bil-maruf ve nehyi anil-münker etmek ve o ameli yapmaktan sak?nd?rmakt?r. Sonra da g?ybeti yap?lan kimseyi savunmak ve ona isnad edilen ?eyi reddetmek ve onu bu isnattan tenzih etmek ve ona yard?mc? olmakt?r. E?er bunu yapamazsa ve g?ybet edeni yapt??? i?ten vazgeçiremezse, o meclisten kalkmal? ve oray? terk etmelidir. Yoksa e?er oturup dinler ve söylenenlerden ho?lan?rsa veya en az?ndan itiraz etmezse, o da g?ybet günah?na ortak olmu? olur. Bu konuda a?a??daki hadislere dikkatinizi çekmek istiyoruz:

Hz. Ali (a.s): "G?ybeti dinleyen kimse, g?ybet eden gibidir." [1]

?mam Zeyn’ül Abidin (a.s) ?öyle buyuruyor: "Kula??n senin üzerindeki hakk?, onu g?ybet ve helal olmayan ?eyleri dinlemekten uzak tutmakt?r."

Resul-i Ekrem (s.a.a): "Müslüman karde?i yan?nda g?ybet edilip de ona yard?m edebilece?i halde (onun g?ybetini önleyebilece?i halde) ona yard?mc? olmayan kimseyi, Allah dünya ve ahiretde yard?ms?z b?rak?r."

Yine Efendimiz (s.a.a) ?öyle buyurmaktad?r: "Kim bir mecliste karde?ine duydu?u bir g?ybeti reddederek ona iyilikte bulunursa, Allah-u Teala dünya ve ahiret hayat?nda bin kötülük kap?s?n? ondan reddeder (uzakla?t?r?r)."

Yine ?öyle buyurdu?u rivayet ediliyor: "Kim mu'min karde?i hakk?nda yap?lan g?ybet konusunda, karde?inin haysiyetini savunursa, onu cehennem ate?inden kurtarmak Allah'?n üzerine bir hak olur." [2]

Baz? rivayetlerden de anla??ld???na göre mu'min karde?ini savunabilecek durumda olan ve onun hakk?nda yap?lan g?ybeti önleme imkan?na sahip olan birisi, bunu yapmazsa günah? g?ybet edenden yetmi? kat daha fazlad?r.

Belki de sebebi ?udur ki g?ybeti dinleyen olamazsa veya önlenirse g?ybet eden de bir daha g?ybet etmeye cesaret edemez. Ama g?ybeti dinlemek, ona itirazda bulunmamak insanlar? bu günaha daha fazla cüretkar k?l?yor.

Hat?rlat?lmas? gereken bir ba?ka husus ise ?udur ki, bir ba?ka insan bir ba?kas?n?n arkas?ndan g?ybet edip çeki?tirir, ama yüzüne gelip onu methedip ya?c?l?k yaparsa, böyle birisinin günah? ba?kas?n?nkinin iki kat?d?r. Zira bu bir nifakt?r ve hadislerde iki dilli, bizim aram?zda ise iki yüzlü olarak tarif edilir.

Bir hadiste ?öyle deniyor: "K?yamet günü iki dilli insan ate?ten iki dile sahip oldu?u halde mah?ere gelir." [3]

Görüldü?ü gibi g?ybetin çe?itli durumlar? onun vebalinin de artmas?na veya azalmas?na vesile olur. Zaman ve mekanlar da g?ybetin ve günahlar?n vebalini etkiler. Mesela Ramazan ay?nda yap?lan bir g?ybet ile ba?ka zamanda yap?lan bir g?ybet ayn? de?ildir. Mesela bir camide yap?lan g?ybet ve günahla ba?ka yerde yap?lan ayn? de?ildir. Mu'minin de derecesine göre g?ybetlerinde vebali de?i?ebilir.

6- G?ybetin Tövbesi ve Keffareti:

Evet g?ybet büyük günahlardan oldu?u için, Allah etmesin bu günaha mübtela olursa, hemen pi?man olup tövbe etmesi ve bir daha tekrarlamamaya karar almas?, kalbiyle birlikte dille de Allah'tan ma?firet dilemesi farzd?r. Sonra da mümkün mertebe g?ybet etti?i kimseden helallik almal? ve onu kendinden raz? etmelidir. E?er g?ybet etti?i ki?i ölmü?se veya ona bir türlü ula?am?yorsa yahut g?ybet konusundan haberdar de?ildir ve kendisine söylendi?i vakit buna daha çok rahats?z olacaksa, helallik alman?n yerine onun hakk?nda dua ve isti?far etmeli ve onun hakk?nda iyilikte bulunmal?d?r. Bu konuda da bir çok hadisler nakledilmi?tir ki sözün fazla uzamamas? için onlardan vazgeçiyoruz.

G?ybeti edilen ki?inin helal etmesi iyidir; zira bu vesileyle sevaba ula??r ve ba?kalar?n?n da onu ba???lamas?na vesile olur. E?er Allah'?n ma?firetini bekliyorsak bizim de ba?kalar?n? affetmemiz gerekir.

?u noktay? da bilmemiz gerekir ki g?ybet etmemekle insan, ?er'i vazifesini yap?p kendisini büyük bir vebalden kurtard??? gibi Allah kat?nda da büyük sevaplara nail olur.

Resul-i Ekrem'den ?öyle rivayet edilmi?tir: "G?ybet etmeyi terk etmek, Allah (Azze ve Celle) kat?nda on bin rekat sünnet namaz k?lmaktan daha sevimlidir."

7- G?ybetin Caiz Oldu?u Yerler:

G?ybetin baz? yerlerde caiz oldu?una hükmedilmi?tir ki a?a??da k?saca bunlara de?inmeye çal??aca??z:

1- Günah? aç?k bir ?ekilde insanlar?n gözü önünde yapan kimsenin g?ybeti caizdir. Mesela halk?n gözü önünde ?arap kadehi kald?ran, çekinmeden içen birisi gibi.

Burada baz? alimler sadece aç?kta yapt??? o günah? söylemek caizdir. Ama gizlide yapt??? günahlar varsa onlar? aç??a ç?karmak caiz de?ildir, diyorlar. En az?ndan ihtiyat gere?i o günahlar? söylememek iyidir. Bir de günah yapan kimse yapt??? günah?n günahl???n? kabul ederse, caizdir; ama e?er baz? mazeretler öne sürüyorsa, örne?in Ramazan günü orucunu yiyor, ama hasta oldu?unu ve yolcu oldu?unu iddia ediyorsa, bu tür durumlarda da ihtiyaten g?ybet etmemek gerekir.

2- Kendisine haks?zl?k ve zulüm yapan birisi olur ve kendisi hiçbir yolla onun zulüm ve haks?zl???n? önleyemiyorsa, e?er bunu önleyebilecek ba?ka birisi varsa, o zaman onun yapt??? zulmü ba?kas?na ?ikayet edip ondan yard?m dileyebilir.

Allah-u Teala Nisa suresinin 148. ayetinde ?öyle buyuruyor: "Allah kötü sözün aç?kça söylenmesini sevmez; zulme u?rayanlar hariç ..."

3- E?er bir insan ticaret yapaca?? veya evlilik ba?? kuraca?? birisi hakk?nda insanla isti?are ederse, gerçe?i söylemedi?i taktirde önemli fesat ve kötülü?ün veya zarar?n meydana gelece?inden korkarsa, o zaman do?ruyu söyleyebilir. Elbette e?er kusurunu söylemeden onu bu i?ten vazgeçirebilirse öyle yapmal?d?r; ama e?er ba?ka bir yolla unu bu i?ten vazgeçiremezse, o zaman do?ruyu söyleyebilir. ?unu da dikkate almak laz?md?r ki, e?er o mu'minin haysiyetinin zedelenmesi, o adama de?ecek zarardan daha önemli olursa, o zaman do?ruyu söylememesi gerekir..

4- Allah'?n dininde bid'at koyan ve yanl??lar?yla insanlar? sapt?ran kimseye insanlar kanmas?n diye onun g?ybetinin yap?lmas? caizdir.

5- Yalan bir hadis uydurup Hz. Peygamber'e (s.a.a) isnad eden kimselerin g?ybeti caizdir ki insanlar ona kanmas?nlar. Yine yalan yare birisinin aleyhine ?ahitlik yaparsa, onun yalan?n? ortaya ç?karmak caizdir.

6- E?er birisi bir lakapla me?hur olmu? ve onu söylemeden tan?m?yorlar veya kar??t?r?yorlarsa, iki ?artla bu lakab? söylemek caizdir: Birincisi onu a?a??lamak niyetiyle söylemezse, ikincisi o adam o lakab?n söylenmesinden rahats?z olmuyorsa, söylemenin sak?ncas? yoktur. Ama e?er rahats?z oluyorsa onunla onu tan?tmak caiz de?ildir.

7- E?er yalan yere bir soya kendisini isnat ederse, mesela yalan yere seyit oldu?unu iddia ederse, yalan?n? bilen kimse bunu ba?kalar?na söyleyebilir. Zira neseblerin kar??mamas? önemlidir.

8- K?sacas? e?er bir yerde do?ruyu söylemek bir mu'minin haysiyetini korumaktan daha önemli olursa, o zaman do?ruyu söylemek caizdir. Mesela bir haks?zl???n yap?ld??? bir yerde, do?ruyu bilen kimsenin ?ahitlik yap?p hakk? ezilen kimseye yard?mc? olmas? gibi.

Ya Rabbi, bütün günahlardan korunmada e?er sen bize yard?mc? olmazsan, biz bundan aciziz. Bütün enbiya ve evliya hürmetine lütuf ve yard?mlar?n? bizden esirgeme. Amin!

---------------

[1]- Mizan’ül Hikme, c.7, s.352

[2]- Mizan’ül Hikme, c.7, s.353

[3]- Mekasip kitab?, G?ybet Bab?