Birileri eski kültür ve zevkin, Hz. Ali'nin (a.s) sözlerini beğenip karşısında saygıyla eğildiğini, yeni düşünce ve zevklerin ise, daha farklı bir yargıda bulanabileceğini sanabilir. Fakat bilinmesi gerekir ki, Hz. Ali'nin (a.s) sözleri ister yapı ve biçim bakımından, ister anlam bakımından herhangi bir zaman ve mekânla sınırlı değil, bütün insanlara hitap eder ve evrenseldir. Şimdi çağımızdaki görüş sahiplerinin görüşlerini birazcık yansıtalım.

Mısır'ın eski müftüsü Merhum Şeyh Muhammed Abduh, vatanından uzak kalması ve tesadüf sonucu Nehcü’l-Belâğa'yla tanışan, bu eserle tanıştıktan sonra hayretlere kapılan ve sonuçta genç Arap nesli arasında bu mukaddes sahifeyi şerh ve tebliğe koyulan kimselerdendir.

O, Nehcü’l-Belâğa'ya yazmış olduğu şerhinin mukaddimesinde şöyle der: "Arapça konuşan uluslararasında Hz. Ali'nin (a.s) sözlerinin Kur'ân-ı Kerim ve Hz. Resulullah'ın (s.a.a) sözlerinden sonra en üstün, en belâgatlı, en manalı ve en kapsamlı söz olduğuna inanmayan yoktur."

Kahire Üniversitesi, Ulum Fakültesi müdürü Ali el-Cündi, "Ali b. Ebitalib, Şi'ruhu ve Hikemuhu" adlı kitabının mukaddimesinde Hz. Ali'nin (a.s) nesri hakkında şöyle der: "Bu sözlerde insanın duygularına derinden derine işleyen özel bir müzik ritmi vardır. Seci açısından o kadar manzum ve uyaklıdır ki, bu özelliğinden dolayı ona 'mensur şiir' diyebiliriz."

Ali el-Cündi, Kudame b. Cafer'in şöyle dediğini nakleder: "Bazıları kısa sözlerde güçlüdürler ve bazıları ise, uzun hutbelerde. Ali ise, diğer bütün faziletlerde olduğu gibi, bu ikisinde de herkesten öne geçmiştir."

Mısırlı tanınmış çağdaş edebiyatçı ve yazarlardan Tâ-hâ Hüseyn, "Ali ve Benûhu" adlı kitabında, Cemel Savaşında şüpheye kapılan ve kendi kendine, "Talha ve Zübeyr gibi, kişilerin hata etmesi nasıl mümkündür?!" diyen bir adamın hikayesini nakleder. Adam sonunda içinden geçenleri Hz. Ali'ye (a.s) açıp, o hazrete "Böyle yüce ve misli olmayan kimseler nasıl hata etmiş olabilirler?" diye sorduğunda Hz. Ali (a.s) onun cevabında şöyle buyurur: "Sen yanılıyorsun. Hak ve batıl insanlarla tanınmaz. Sen önce hakkı tanı; sonra hak üzere olanları tanırsın. Önce batılı tanı; sonra batıl üzere olanları tanırsın."

Yani bu konuda hata ediyorsun ve işi tersine çevirdin. Sen insanların yücelik ve alçaklığını, hak ve batıl ölçeği ile ölçeceğine, daha önce önyargılarınla bellediğin azamet ve alçaklıkları hak ve batıla ölçü ettin. Sen hakkı insan kıstasıyla tanımak istiyorsun! Oysa aksini yapman gerekir. Önce hakkı tanı, sonra kimin hak üzere olduğunu anlayacaksın; önce batılı tanı, sonra kimin batıl olduğunu göreceksin. İşte bu aşamadan sonra kimin hak yanlısı ve kimin batıl yanlısı olduğuna önem vermez, o kişilerin hata ettiği konusunda şüpheye ve hayrete düşmezsin.

Taha Hüseyin bu cümleleri naklettikten sonra şöyle diyor: "Ben, Allah'ın vahyi ve kelâmından sonra bu kadar güçlü, bu kadar akıcı ve beliğ bir cevap görmedim ve tanımadım."

"Emiru’l-Beyan" (Beyan padişahı) lakabıyla bilinen Şekib Erselan, günümüzün güçlü Arap yazarlarından biridir. Mısır'da onun için düzenlenen bir takdir toplantısında oradakilerden birisi tribüne çıkarak, konuşmasının bir yerinde şöyle der: "İslâm tarihinde gerçekten de 'Söz Padişahı' diye lakaplanmağa layık olan iki kişi vardır: Biri Ali b. Ebu Talip, diğeri ise Şekib."

Bu sözü duyan Şekib Erselan, üzgün ve kızgın bir hâlde yerinden kalkarak, tribünün arkasına geçer ve böyle bir mukayesede bulunan arkadaşına yakınarak, şöyle der: "Ben nerede, Ali b. Ebu Talib nerede! Ben Ali'nin ayakkabısının bağı bile sayılmam."[1]

Günümüz Hristiyan yazarlarından Lübnanlı Mihail Nüeyma, Lübnanlı Hristiyan Corc Cordak'ın "el-İmam Ali" kitabına yazmış olduğu mukaddimesinde şöyle diyor: "Ali, sadece savaş meydanında kahraman değildi. Aksine o, her alanda kahramandı: Kalp sefasında, vicdan temizliğinde, beyanının sihirli çekicilik ve cezzabiyetinde, gerçek insanlıkta, iman gücünde, vakarlı, görkemli huzur ve asayişinde, mazlumlara yardımcı olmada, her yerde ve her sahada hakikate teslim olmada. O, bütün bu alanlarda kahramandı."

Sözümüzü burada tamamlayarak, Hz. Ali'nin (a.s) sözlerini methedenlerin ve övenlerin görüşlerine daha fazla değinmek istemiyoruz. Çünkü Hz. Ali'nin (a.s) sözünü metheden, gerçekte kendini methetmiştir.

"Mâdih-i hurşîd, meddâh-i hud est

Ki do çeşmem ruşen-o na muremmed est."

(Güneşi metheden, methetmiştir özünü

Sağlam kılmış, güçlü bilmiştir gözünü.)

Bu konudaki sözümüzü Hz. Ali'nin (a.s) kendi sözüyle bitiriyoruz: Bir gün İmam Ali'nin (a.s) ashabından biri bir hutbe okumak istedi. Ama dili tutulup bir şey söyleyemeyince, o hazret şöyle buyurdu: "Dil insanın bir parçası olup, zihninin emrindedir. Zihin kaynamaz da geri çekilirse, dilin elinden bir şey gelmez. Fakat zihin açıldığında artık dile (konuşma) fırsatı vermez."

Daha sonra şöyle devam etti: "Biz söz ordusunun komutanlarıyız. Söz ağacı bizim aramızda kök salmış, yerleşmiş ve dalları bizim başımız üzerinde sarkmıştır."[2]

 Cahiz, "el-Beyan ve't-Tebyin" adlı kitabında Abdullah b. Hasan'dan (Abdullah Mahz'dan) Hz. Ali'nin (a.s) şöyle buyurduğunu nakleder: "Biz, beş açıdan başkalarından üstünüz: Fesahat, yüz güzelliği, af ve görmezlikten gelme, cesaret ve yiğitlik, kadınlar arasında sevilme."[3]

-------------------

[1]- Bu olayı, günümüz bilginlerinden Lübnanlı Muhammed Cevad Muğniye, birkaç yıl önce Mukaddes Meşhed şehrinde kendisi için düzenlenen şeref toplantısında nakletti.

[2]- Nehcü’l-Belâğa, Hutbe: 231

[3]- Nehcü’l-Belâğa, c. 2, s. 99.