Anne ve babanın çocukları üzerindeki 80 hakkı

Anne ve babanın, evlatları üzerinde 80 hakları vardır. Bunlardan 40 tanesi hayatları zamanında ve 40 tanesi de öldükten sonradır. Hayatları zamanında olan 40 haktan 10 tanesi beden, 10 tanesi dil, 10 tanesi kalp ve 10 tanesi de mal ile ilişkilidir.

Bedenle ilişkili olan 10 hak

1- Hizmet etmek.

2- İhtiramlarını korumak.

3- Onların önünde değil, arkalarında oturmak.

4- Onların emir ve nehiylerine, İslam’ın emirleriyle çelişmediği takdirde itaat etmek.

5- Müstahap orucu onların izniyle tutmak.

6- Onların rızayeti (isteği) olmaksızın, vacib-i ayni dışında yolculuğa çıkmamak.

7- Onlar geldiklerinde ayağa kalkmak; otur demedikçe oturmamak ve onlardan aşağıda oturmağa çalışmak.

8- Yolda yürüyünce onlardan öne geçmemek; yol çamur, buz, karanlık ve tehlikeli olursa o başka.

9- Daima şefkatle onların yüzüne bakmak.

10- Onların hizmetinde olmağa hazır olmak.

Dille ilişkili olan 10 hak

1- Onlarla karşı yumuşakça konuşmak.

2- Sesi onların üzerine yükseltmemek (yüksek sesle konuşmamak).

3- Çok konuşarak gevezelik ve edepsizlik yapmamak.

4- Onları isimleriyle çağırmamak; “anneciğim” ve “babacığım” demek.

5- Onların sözlerini kesmemek; sözlerinin arasına girmemek.

6- Onların sözlerini reddetmemek.

7- Emir ve nehiy edercesine onlara hitap etmemek.

8- Onların üzerine bağırmamak.

9- Onlara “öf” bile dememek ve onlara sırt çevirmemek.

10- Onlarla edepli konuşmak; onlara dokunabilecek sözlerden kaçınmak ve onlara sürekli dua etmek.

Kalple ilişkili olan 10 hak

1- Onlara karşı yumuşak kalpli ve merhametli olmak.

2- Onların senin hakkında haksızlık yaptıklarını zannetsen dahi onları sevmek; hatta onları sevenleri bile sevmek.

3- Onların hoşnut olmasıyla hoşnut olmak.

4- Onların gamına ortak olmak ve dertleriyle dertlenmek.

5- Onları üzecek bir şekilde onların düşmanlarıyla dost olmamak.

6- Onların yanlış konuşmalarından dolayı incinmemek.

7- Onlara karşı sinirlenmemek; dövseler bile, onların elinden öpmek.

8- Onların haklarını yerine getirmiş olduğunu zannetse dahi, kusur etmesinden endişelenmek.

9- Kalbinde onların rızayetlerini kazanmayı amaçlamak; ona eziyet etmiş olsalar dahi, yaşlı olduklarında onlara eziyet etmeği akıldan bile geçirmemek.

10- Onların zahmet, fakirlik ve hastalıklarından bıkmış olsa dahi, kalpten onların ömrünün uzunluğunu istemek.

Mal ilişkili olan 10 hak

1- Onların elbisesini kendi elbisesinden önce temin etmek.

2- Onlara, kendi yemeğinden, hatta daha iyisinden yedirmek.

3- Onların borçlarını ödemek.

4- Onların yol masraflarını, ister farz olsun ister müstahap karşılamak.

5- Ölmüş olurlarsa, boyunlarında hac, namaz ve oruç olursa, onlardan taraf o amellerin kazasını yapmak veya başka birisine yaptırmak.

6- Evleri yoksa onlara ev temin etmek veya oturduğu evlerin kirasını vermek.

7- İhtiyaç duyduklarında ihtiyaçlarını gidermeleri için, kendi malından onların yanında mal ve para bırakmak.

8- Onların doktor ve ilaç paralarını vermek; evlerini tamir etmek; damlarının karını dökmek vs. işlerinde yardımda bulunmak.

9- Kendi malıyla onların izzet ve şereflerini yüceltmek.

10- Kendi malını onların malı bilmek; malından her ne kadar harcasalar da onları dile getirememek.

Ölümlerinden sonraki 40 hak

1- Onların gusül, kefin-defin işlerinde acele etmek.

2- Onların defin-kefin masraflarından rahatsız olmamak.

3- Onların defin-kefin işlerini şeriatın buyurduğu emirlere göre yapmak.

4- Onların vasiyetleri gereğince amel etmek, başkalarının isteğine göre değil.

5- Defin gecesi onlara vahşet namazı kılmak ve onların hakkında dua etmek.

6- Onların merasimlerinde Kur’an okuyan veya diğer zahmet çekenlerin zahmet haklarını vermek; Allah rızası için yapmışlarsa, onlara teşekkür etmek.

7- Ticaret ehli kimselerden olmuş olurlarsa, boyunlarında başkalarının hakkı kalmaması için hesaplarını tasfiye etmek.

8- Eğer malının üçte birine vasiyet etmişse, onu hemen ayırıp vasiyet ettiği yerlerde harcamalı ve her varisin hakkını vermelidirler.

9- Onlar için her gün Kur’ân okumak; en azından her namazdan sonra üç defa “Kul huvellah” (İhlâs) suresini onlara okumak; Allah-u Teâlâ böylece onu, onun anne-babasını ve onun çocuklarını bağışlamış olur.

10- Her namazdan sonra, özellikle gece namazları ve dua vakitlerinde onların hakkında dua etmek.

11- Her gün onlardan taraf sadaka vermek; bir amele karşılık yetmiş bin sevap yazılır.

12- Yapabildiği takdirde her gün için anne-baba namazı kılmak.

Anne ve baba için kılınan namaz iki rekâttır: Birinci rekâtta, Fatiha suresini okuduktan sonra 10 defa şu ayeti okumak: “Rabbena iğfir lî velivalideyye ve lil mu’minine yevme yekum’ul-hisab.”[1] İkinci rekâtta ise, Fatiha’dan sonra 10 kez şu ayeti okumak: “Rabbiğfir lî velivalideyye velimen dehalebeytiye mu’minen ve lil mu’minine ve’l-mu’minati” [2]   

Namazın selamını söyledikten sonra 10 defa şöyle demek: “Rabbirhemhuma kema rebbeyanî sağiren.” [3]

Dikkat! Arapça harflerin Türkçe doğru bir şekilde yazılmasının mümkün olmadığından dolayı bu ayetlerin Kur’an’dan okunması tavsiye edilir.

13- Onların musibetlerine sabretmek.

14- Babanın kaza namazlarını kılmak veya başkalarına kıldırmak.

15- Babanın tutamadığı oruçların kazasını yapmak veya başkalarına yaptırmak; tuttuğu müstahap oruçların sevabını onlara hediye etmek.

16- Onların kabrinin ziyaretine gitmek; bu işi yapana bir haccın sevabı verilir.

17- Kabristanda “Ayete’l Kürsü” ve Kur’an okumak ve salavat getirmek ve bunların sevabını onlara hediye etmek.

18- Hz. Peygamber (s.a.a) ve Ehl-i Beyt İmamlarının (a.s) kabirlerinin ziyaretine gittiğinde anne-babadan taraf da ziyaret etmek.

19- Onlardan taraf Mekke’ye giderek, Umre amellerini yapmak; Farz olan hac amellerini yapmak için hacca gitmiş ise, boş vakitlerde onlardan taraf tavaf etmek.

20- Eğer kendisi hacca gitmişse, onlardan taraf da farz veya müstahap olan hac amellerini yapmak.

21- Onlardan rahatsız olan kimseleri razı etmek (helallık almak).

22- Onlardan taraf, bir kimsenin hakkı onların boynunda olmuş olursa, haklarının ödenmesi için redd-i mezalim (mazlumların haklarını) vermek.

23- Haftalık veya aylık olarak düzenlemiş oldukları ağıt, mersiye, dua veya dini merasimlerini devam ettirmek.

24- Güzel sünnetlerini (kurban kesmek, fakirlere yardımda bulunmak vs.) ayakta tutmak.

25- Eğer (cami, yol ve köprü yaptırmak gibi) hayır bir işi yarım kalmış olursa, onu tamamlamak.

26- Eğer bir kimsenin malını gasp etmiş olduklarını öğrenmiş olur isen, mal sahipleri onu bilmese de, iddia etmeseler de o malı sahiplerine geri çevirmek (ve onlardan helallık istemek).

27- Humus veya zekât borçlu olmuş olur iseler, onları verilmesi gereken yerlere vermek.

28- Başkalarının ana-babasına sövüp de kendi ana ve babasının sövülmesine sebep olmamak.

29- Halkın, insanın anne ve babasına lanet edecek herhangi bir iş yapmamak; eğer bir kimse böyle iş yapmış olursa, akk-ı valideyn olur (onlara asilik yapmış sayılır).

30- Halka iyilik yaparak onların, ana ve babası hakkında dua etmelerine vesile olmak; böyle bir iş, ana-babasının makamının yücelmesine ve kendi izzetinin de artmasına sebep olmaktadır.

31- Anne ve babanın dost ve arkadaşlarına ihtiram etmek; zira böyle bir davranış, onların, insanın baba ve annesini hatırlayarak onlara rahmet okumalarına sebep olur.

32- Onların darlık ve sıkıntıya düşebileceklerine ihtimal vererek, onları (ihsan ve hayır amellerle) kurtarmağa çalışmak.

33- Onların cami, hüseyniye, hastane ve kitap gibi kendilerinden sonraya bırakmış oldukları eserleri korumak; onlar isimlerinin korunmasına yol açan bu eserler ile hoşnut olurlar.

34- Anne ve babanın ziyaretleri yerine, amca, teyze, dayı ve halaların ziyaretlerine gitmek; anne ve babanın onlara yaptıkları iyilikleri onlara yapmak.

35- Eğer anne ve babanın hayatları döneminde onların hakları hususunda kusur etmişse, ölümlerinden sonra onların rızası ve hoşnutluğunu kazanmak.

36- Onların durumundan haberdar olmak için onları uykuda görmeğe çalışmak.

37- Onların hakkında sürekli ihsan, ziyaret ve sadaka gibi hayır işler yapmak; onları zaman geçmesiyle unutmamak.

38- Onların isimlerinin ihtiramını, hayatları dönemindekinden daha iyi korumak; onların kötüyle anılmalarına veya kabirlerinin saygısızlığa uğramasına müsaade etmemek.

39- Onlar mümin kimselerden idilerse, onlara kavuşmayı arzu etmek; nitekim masum İmamlar da (a.s) kendi babalarına kavuşmayı arzu ederlerdi.

40- Onların kabirleri yıkıma uğramış olursa, onları tamir etmek; kabirlerinin viran olmaması hususunda titizlik göstermek.

Anne ve baba haklarından olan bu 80 hak, Kur’an-ı Kerim ve Ehl-i Beyt’in (a.s) rivayetlerinden elde edilmiştir. Umulur ki, bu hakların okunup okutulması hususunda mümin kardeşler gayret gösterir ve bu vesileyle evlatların anne ve baba hakları hususunda aydınlanmasına sebep olurlar, inşaallah.

Allah’ım! anne ve babalarımızı bizlerden razı et; onlara hizmet etmek tevfikini bizlere nasip eyle; bizi akk-ı valideyn karar kılma; bizleri Ehl-i Beyt (a.s) sevgisiyle ve onların yolunda eğitip büyüttükleri için dünya ve ahirette kendi rahmetini onlara yağdır. Âmin, âmin ya Rabbe’l-âlemin. [4]

-----------------------

[1]- İbrahim, 41.

[2]- Nuh, 28.

[3]- İsra, 24.

[4]- Hücet’ul-İslam hacı seyyid Cafer Mir Azimi; Hukuk-u Valideyn, s. 146; Erbain-i Süleymeni’den naklen.