Soru: Bazı insanların sakat, fakir, aciz vs. yaratılmasının hikmeti nedir? Bu durumu Allah'ın adaleti açısından nasıl anlamalıyız?

Cevap: Muhterem kardeşim, yerinde muhtelif delillerle ispat edildiği üzere Allah-u Teala, hiçbir zaman kullarına kötü olanı değil, iyi olanı ister. Bu, O’nun adaletinin bir gereğidir. Ancak şunu da unutmamamız gerekir ki, nice şeyler vardır ki biz (bilgi ve idrakimizin sınırlı olması ve çoğu şeylerin iç yüzünden haberdar olmadığımızdan dolayı) onları hayırlı ve iyi olarak değerlendiriyoruz. Oysa gerçekte onlar bizim için hayırlı değillerdir. Aynı şekilde nice şeylerin kendimiz için kötü olduğunu düşünürüz, ama onlar gerçekte bizim için hayırlı ve maslahat taşıyan şeylerdir.

Bilmemiz gereken ikinci husus şudur ki, alem bir keyif çatma yeri değil, bizler için bir imtihan sahnesi ve tekamülümüz için bir eğitim yeridir. Bu yüzden karşılaştığımız her şeyi, kendimiz için bir imtihan vesilesi olarak görmeliyiz. Bu mantıkla baktığımızda, (bir çoğumuzun düşündüğünün aksine) aslında zengine zenginliği, fakire fakirliğinden daha çetin bir imtihandır; biz bunun farkında değiliz. Evet, perdeler gözümüzün önünden kalktığında, bir çok zengin "Keşke ben de bir fakir olarak yaşasaydım" diye üzülecektir. Diğer bir çok zorluk için de durum aynıdır.

Elbette şunu da bilmeliyiz ki karşılaştığımız zorluk ve sıkıntıların bir kısmı da aslında bizim kendi yaptıklarımızın bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Mesela, tembellik ederek Allah'ın belirlediği rızık yollarından rızık talep etmeye gitmiyoruz; ondan sonra da “Niye ben fakirim?” diye yakınıyoruz. Sıhhi kuralları riayet etmiyor ve “Niye hastalandım?” diye sitem edip duruyoruz ...

Bazen ise bazı zorluk veya mahrumiyetler, direk olarak bizim kendimizle alakadar değildir; bizim dışımızda cereyan eden bazı etkenler (anne-baba, toplum vs. gibi) onların müsebbibidir. Mesela bazen insanların fakirleşmesi veya sakatlıklar falan, başkalarının yanlışından kaynaklanıp bizi de sonuçlarına katlanmaya maruz bırakıyor. Örneğin anne-baba, cahil kalıp tıbbın ve dinimizin açıkladığı hususları öğrenmediği veya öğrendikten sonra uygulamadı için, çocukları çeşitli sakatlıklara müptela oluyorlar. Çocuğun burada bir suçunun olmadığı açıktır. Ancak Allah'ın da bir suçu yoktur. Evet, adil Rabbimiz adaleti gereği, bu gibi sıkıntılara maruz kalan kimselere evvela gücünü aşan bir teklif getirmez. İkinci olarak bu gibi insanlar, eğer insiyatiflerinin dışında düçar oldukları bu zorluklara tahammül edip, Allah-u Teala'nın kendileri için belirlediği vazifelere amel ederlerse, bu sabırları ve katlandıkları bu zorluklardan dolayı onları normal insanlarla bir tutmayıp, sevap ve mükafatlarını başkalarından kat kat fazla verecektir. Bütün bunların hadislerde çeşitli delilleri vardır.

Bu konuda hatırlatmak istediğimiz son nokta şu ki, bir taraftan yaratıklar arasında, bir taraftan da insanlar arasındaki bazı farklılıklar, (eğer bizim amellerimizin bir sonucu değilse), bunlar bir taraftan imtihan, bir taraftan da varlık aleminde koyulan düzenin işlemesi için bir zarurettir. Yani olmasaydı olmazdı. Hayat diye bir şey söz konusu olmazdı artık. Örneğin herkesin eşit olarak erkek yaratıldığını, veya herkesin kadın yaratıldığını, herkesin aynı zevkleri, istekleri, kabiliyetleri paylaştığını, hep aynı şeylere merak sardığını vs... düşünün. Acaba hayat nasıl olurdu? Evet, bu farklılıklar olacak ki hayat devam etsin. Tabi Allah-u Teala herkese verdiği kadar veya güç ve imkan yetirdiği ölçüde onlardan teklif istemiş ve o derecede onu imtihana tabi tutmuştur, fazlasıyla değil. Zaten adalette de asıl ölçü budur.